Search This Blog

28/03/2001

મુઝકો ભી તો લિફ્ટ કરા દે

આમ તો એક સોલ્લિડ હિંદુસ્તાની હોવાના નાતે દુશ્મન પાકિસ્તાનની કોઇ બી ચીજનાં વખાણ શેનાં કરવાનાં હોય? દુશ્મન હર હાલતમાં દુશ્મન છે. બેનઝીર ભુટ્ટો મને ડિમ્પલ કાપડિયા જેટલી જ ગમે છે. પણ ગલીપચીવાળો પ્રેમ શરૂ કરવાનો હોય તો બેની ગઇ હું તો ડિમ્પુની એપ્લિકેશન જ સ્વીકારૂં!

પણ હું એ નથી ભૂલતો કે, મારી નસનસમાં હિંદુનું અને હિંદુસ્તાનનું લોહી વહે છે. મને એ સંસ્કાર આપવામાં આવ્યાં છે કે, દુશ્મનની સારી ચીજની દિલ ફાડીને કદર કરતાં શીખો - મનમાં ખટકો કે વેર રાખીને નહિ! ભારતના કોઇપણ ગઝલ ગાયક કરતા મને ગુલામઅલી શ્રેષ્ઠ લાગે છે. હરભજને ભલે આ ટેસ્ટ સીરિઝમાં તરખાટ મચાવ્યો પણ હજી આજની તારીખમાં ‘સકીભાઇ’ ઉર્ફે સકલીન મુસ્તાક વર્લ્ડ બેસ્ટ છે. મને સ્કૂલથી જ એ શીખવવામાં આવ્યું છે કે, દુશ્મનનો ગાલ ચીકનો હોય તો ત્યાં થપ્પડ રસીદ કરવાને બદલે ચૂમી લેવો જોઇએ. આઇ મીન, એ ‘દુશ્મન’ને બદલે ‘દુશ્મની’ હોય તો.. ફરીથી આઇ મીન.. દુશ્મન સ્ત્રી હોય તો!

રાજકપુરની ફિલ્મ ‘હિના’ની હિરોઇન ઝેબા બખ્તિયાર આપણાં બધાંની ‘દુશ્મની’ જ હતી. પણ તેથી કાંઇ ઓફિસમાં અડધી સી.એલ. લઇને એના ગાલ ચૂમવા ન જવાય.. સીનિયોરિટી અને જીભ/જી્ ના વારા પ્રમાણે! આવી ચુમ્મા-ચુમ્મીની વાત લેખક કક્ષાથી આગળ જ વધવી ન જોઇએ.. સુંઉ કિયો છો?

આજે આપણે વાત એ જ ઝેબા બખ્તિયારના માજી પતિ અદનાન સામીની કરવાની છે. આ અદનાન આજકાલ ભારતીયોનાં દિલો-દિમાગ પર છવાઇ ગયો છે, એના એક વિડિયો - આલ્બમ દ્વારા. ‘તેરી ઉંચી શાન હૈ મૌલા, મેરી અરજી માન લે મૌલા’ એ આજકાલ ટીવી પર રોજ દેખાતું અદ્ભુત નૃત્ય-ગીત છે. આ અગાઉ મને સાવ અશોક કરી ગયેલાં ગીતો ટીવી પર ઘણાં હતાં. સર્વ પ્રથમ આપણાં બચ્ચનનું ‘એક રહિન બીર, એક રહિન ફત્તા’, બીજાં નંબર એકદમ લાડકું ‘સય્યોની’, ત્યાર પછી એ.આર.રહેમાનનું ‘વંદે માતરમ્’, પછી શોભા મુડગલનું ‘અબ કે સાવન ઐસે બરસે..’

- એ બધામાં હવે અદનાનનું આ ‘મૌલા’ વાળું ઉમેરાયું છે. માત્ર ગીત, શબ્દો, નૃત્ય, રીધમ કે મનોરંજનનું તત્વ જ નહિ, અદનાનનો અવાજ બેંગોલી મિષ્ટી (મિઠાઇ) જેવો મીઠડો છે. તમને ય ગમી જશે. અફ કોર્સ એને જોયા પછી જવાબ મળી જશે કે ચેહરામાં મઘુબાલાની ડિજીટલ છાંટ ધરાવતી ઝેબાને એને છુટાછેડા કઇ કમાણી ઉપર આપ્યાં હશે!

ઇનફેક્ટ, અદનાનનું ગોળમટોળ બોડી જોઇને કચ્છમાં ભૂકંપ થવાનું કારણ કાચી સેંકડમાં મળી જાય. જાડીયો છે પણ હેન્ડસમ છે. લાહોર-કરાંચીના ક્રિકેટ સ્ટેડિયમોની સાઇઝનાં બે ગાલ અને જે સ્ફૂર્તિથી એ નાચે છે, એ જોયા પછી ઝેબલીની દયા આવે કે, ‘આવા સ્ફૂર્તિલા હસબંડને છુટા છેડા આપી દેવાતાં હશે!’ આપવા જ હોય તો બીજાં કોઇ સારાં વરને આપીએ.. 

પણ લેખ લખવાનું કારણ આ ગીત ‘તેરી ઉંચી શાન હૈ મૌલા’માં સમાયેલું હાસ્યનું ઉંચું તત્વ-આજના સંદર્ભમાં માણવા જેવું છે.

ઘણાં લાંબા સમયે જેન્યુઇન હયુમરવાળું ગીત સાંભળવા મળ્યું. ફાટફાટ થતી મોંઘવારીમાં ચારે બાજુથી તૂટી ગયા પછી ઉપરવાળાને સીધી રીક્વેસ્ટ દ્વારા કહી દેવાયું છે કે, ‘તેરી ઉંચી શાન હૈ મૌલા, મેરી અરજી માન લે મૌલા, તૂ હૈ સબકુછ જાન લે મૌલા, મૈં હૂં તેરા માન લે મૌલા, મુઝ કો ભી તો લિફ્ટ કરા દે, થોડી સી તો લિફ્ટ કરા દે..’ એમ કહીને ખુદ ભગવાનને ઓપ્શન્સ આપ્યાં છે કે, ‘સાવ તૂટી ગયો છું બોસ. ડોલર આપ, નહિ તો પાઉન્ડ, નહિ તો દિનાર, નહિ તો ચેક-કેશ જે આલવું હોય તે આલ.. હાલ પૂરતી એ બધાની વ્યવસ્થા ન હોય તો મને વર્લ્ડ-ટુર પર મોકલી આપ. (ભૂકંપને કારણે સ્કૂલોમાં અત્યારે ફરજીયાત ૩-૪ મહિનાનું વેકેશન આવી ગયું એ જોઇ વિક્રમ શાહે વાઇફને કહ્યું, ‘ચલો આ વખતે વર્લ્ડ-ટુર કરી આવીએ..’ જવાબમાં નીનાબેન કહે, ‘ના- દર વખતે એકની એક જગ્યાએ મઝા ન આવે!’

જો કે, આ ગીતમાં જાડીયો એકની એક જગ્યાએ નાચ્યો છે.. મરીન લાઇન્સ પર કોઇ છાપરૂં નથી પણ એ મૌલાને વિનવે છે. ‘તૂ હી છપ્પર ફાડ દે, મૌલા’! હું હાડકું ય ન હલાવું. છાપરૂં ફાડવાનું કામે ય તારૂં, ભગવાન! અલબત્ત, સલામ આ ગીતના ડાન્સ-ડાયરેક્ટરને કે જે મર્યાદામાં રહીને એણે જાડીયાને નચાવ્યો છે એમાં ય આંખને જોવો ગમે એવો છે.. મોર ભલેને ઓવર-વેઇટ થઇ જાય, નાચે ત્યારે કમલ હાસન જેવો જ લાગે!

આ ગીત મને-તમને-બધાને ગમે એવું છે એનું કારણ એ જ કે, મનમાં આપણે બધાં જાણીએ છીએ કે, પૈસે-ટકે આજકાલ આપણે બધાં ધોવાઇ ગયાં છીએ. ઘરની બહાર નીકળાય એવી હાલત નથી. જમાનો હતો ત્યારે બગાસાંને બદલે બસ્સો રૂપિયાવાળા પિત્ઝા ખાનારાઓ આજે લાઇનમાં વારો આવે ત્યારે રૂપિયાની ત્રણ પુરી પકોડી ખાતાં થઇ ગયાં છે. પૈસા બાકી. બચ્ચનનો કરોડપતિ શો જોવામાં આપણાં હાથમાં તો વાવટો ય આવવાનો નથી. તો ય માનસિક હાલત એવી થઇ ગઇ છે કે, બીજા કોઇ લાખ-બે લાખ જીતે છે તો ય આપણાંથી રાજી થઇ જવાય છે. ‘પહેલાં સમું તરસનું એ ધોરણ રહ્યૂં નથી, પાણી મળે તો ય હવે પી જવાય છે!’ હાલત એવી છે કે, કોઇની મશ્કરી થાય એવી નથી. આ વખતે ઉપરવાળાએ ભલભલા રૂસ્તમોને ભાંગી નાંખ્યા છે. મંદી તો હતી જ, એમાં પૂર આવ્યું.. ભૂકંપ આવ્યો.. થોડી ઘણી લાજશરમ બાકી હતી ત્યાં માધવપુરા જેવી બેંકોએ કરી નાખ્યું. ડીપોઝીટ પાછી લેનારાઓની લાઇનમાં અમુક તો એવાં ય ઉભાં હતાં જે ત્રાસી જવાને બદલે મંદમંદ મુસ્કરાતા હતા. બેંકમાં એમનાં નામનું તગારૂં ય ડિપોઝીટ તરીકે પડેલું ન હતું. પણ લાઇનમાં ઉભા હોય તો જોનારામાં સ્ટેટ્સ વધી જાય કે, ‘આ લોકોનાં ય લાખ બે લાખ પડ્યાં લાગે છે..!’ એ પાછાં કહેય ખરાં, ‘સુઉં કરીએ.. આંઇ તઇણ લાખ પઇડાં છે ને કાલુપુરમાં અઢ્ઢી લાખ!.. ઉપાડવા તો પડે ને?’ આપણે ય જાણતાં હોઇએ કે, છેલ્લાં ત્રણ મહિનાથી કરિયાણાંવાળાના રૂા.૩૫/- તો દેતા નથી ને વાતો લાખોની કરે છે. બીજા એક લલ્લુ પૈસા ઉપાડવાને બદલે મૂકવા આવ્યો હતો. પૂછ્યું તો કહે, ‘માધવપુરામાંથી ઉપાડીને અહીં મૂકવા આવ્યો છું.. આ બે બેંકોમાંથી માધવપુરા પહેલી ડૂબે એવું લાગે છે!’ લાઇનમાં ઉભા રહેવાથી સ્ટેટસ વધતું હતું. એ વાત તો સાચી કારણ કે, જે ટાયર ટ્યુબોનું આખી ન્યાતમાં ક્યાંય ગોઠવાતું નહતું, એમનાં બાપાઓ બે દહાડાં લાઇનમાં ઉભા એમાં ગોઠવાઇ ગયું. ‘હવે અહીં દીકરી દેવામાં વાંધો નહિ.. બેંકોમાં એફ.ડી.ઓ. પડી લાગે છે!’ 

પણ આખા વિડિયો આલ્બમની શ્રેષ્ઠ પંકિતઓ સાંભળવા જેવી છે. પરમેશ્વર પર સિક્સર મારતા જાડીયો કહે છે, ‘કૈસે કૈસોં કો દિયા હૈ, ઐસે વૈસોં કો દિયા હૈ.’ વાત સાચી છે. સાવ લલ્લુ-પંજુઓને એસ્ટીમ, સેન્ટ્રો કે મેટીઝમાં ફરતાં જોઇને બે-ઘડી આપણને ય થઇ જાય, ‘ગાડીમાં બેઠાં પછી શોભીએ એવા આપણે છીએ ને આપણે અત્યારે ૯૦/૪ની લાઇનમાં ઉભાં છીએ..

પંડિત નહેરૂ એ જમાનાનાં અક્ષયકુમાર હતા. રામ જાણે શ્રીમતી તારકેશ્વરી સિંહા બચી કેવી રીતે ગયા. તારકેશ્વરી દેખાવમાં રાબડી બંધાવવી પડે એવા ન હતા. પણ શેરો-શાયરીનાં શોખિન હતાં. લોકસભાની ચૂંટણી પછી પહેલી બેઠકમાં તારકેશ્વરીએ જે નમૂનાઓને પાર્લામેન્ટમાં બેઠેલાં જોયા અને જેમને ન જોયાં, એમને યાદ કરીને સરસ શાયરી કહેલી,

‘‘કૈસે કૈસે લોગ, ઐસે-વૈસે હો ગયે,
ઐસે-વૈસે લોગ, કૈસે-કૈસે હો ગયે?’’

અદનાનનું આ ગીત જોયા પછી તહેલકાથી માંડીને મેચ ફિક્સીંગ બઘું હોવે હોવે લાગશે!

સિક્સર
એક મનહરિયત શેર:
એક એનું ના હોવું,
બાર તો વગાડે છે.’

14/03/2001

ભૂકંપનાં ફંડફાળા તમારે શેના આપવાનાં હોય ?

ગુજરાત પૂરતી આ કહેવત બદલવા જેવી છે. આપણે ત્યાં ‘લોભિયા’ નહિ, ‘દયાળુઓ’ હોય ત્યાં ઘૂતારા ભૂખે ન મરે,’ એવી કહેવત હોવી જોઈએ. કારગીલ હોય, પૂર-હોનારત કે ભૂકંપ હોય, સાલા આપણાં સેન્ટીમૅન્ટસને રમાડીને પૈસે પૈસો લઈ જાય છે ને ઘર ભરાય છે નેતાઓ અને સરકારી અધિકારીઓના ! ગુજરાતીઓ માટે એવું ક્યારેય ન હતું કે, પોતાની થાળીમાં એક જ રોટલી હોય એની અડધી રોટલી દાન કરી દે, ઓહ શટ અપ ! ગુજરાતીની થાળી માત્ર રોટલીની થપ્પી જ નહિ, મેવા-મિષ્ટાનથી હંમેશા ભરેલી રહેલી છે.. અમે લોકો અમારી થાળીમાંથી વઘ્યું ઘટયું દાનમાં આપતા નથી, ભરેલી થાળી નવી લાવી આપીએ છીએ. પૈસો ખૂબ છે તો બાકાયદા મેહનતથી કમાયેલો છે - ગરીબો કે ભૂકંપપીડિતોનાં ફાળામાંથી કટકી કરીને કમાયેલો નથી. ગુજરાતીઓ કમાય છે પ્રભુની દયાથી, પણ જરૂર પડે પ્રભુના ખિસ્સા પણ છલોછલ ભરી આપે છે. ભારતના કોઈ પણ ભગવાનો કરતા ગુજરાતના ભગવાનો વઘુ પૈસાવાળા છે - જરૂર પડે ઇન્કમટેક્ષ ભરવો પડે એવા કારણ કે ટહેલ નાંખો તો ગુજરાતીઓ ભગવાનની તિજોરી નહિ, આખેઆખા મંદિરો પૈસાથી છલકાવી દે એમ છે... અને આ વાત કોઈ વેપારી-ઉદ્યોગપતિ ગુજરાતીઓની જ નથી, આર્થિક રીતે સામાન્ય ગુજરાતી પણ બીજાને મદદ કરવા પોતાની છાતી ફાડી નાંખે એટલો દિલાવર છે. ભૂકંપ ગુજરાતને બદલે અસમ, કેરાલા કે મેઘાલયમાં આવ્યો હોત તો ય પૈસા તો અમે જ આપવાના હતા ને ? આપતા આવ્યા છીએ...!


અને આ ------ઓ (ગમે તે શબ્દ આમાં ભરી શકાય - શરત એટલી કે એ શબ્દ શબ્દકોષમાં ન હોવો જોઈએ !) આપણે પૈસે જલસા કરે છે. જે ગુજરાતીઓ મર્યા ન હોય તો મરવાના વાંકે જીવી ગયા છે, પીડાઈ રહ્યાં છે અને મદદની જરૂર ખરેખર તો એમને પોતાને છે છતાં જે શબ્દ તમે ભર્યો, એ શબ્દવાળાઓ પીડિતોને નામે આપણી પાસેથી પૈસા ઉઘરાવી પોતાના ખિસ્સાં ભરે છે. આવામાં ફંડફાળો આપીને ક્યાં સુધી આપણે બનવાનું છે ?


જે ફિલ્મસ્ટારો, ક્રિકેટરો કે નેતાઓ આપણને ભૂકંપ રાહત ફંડમાં દાન આપવાની અપીલો કરે છે, એને ગાળ દઈને જ પૂછવા જેવું છે, ‘તારા બાપાએ કેટલાં આપ્યા ? પહેલાં લાખ રૂપિયા તું આલ પછી અપીલો કરજે !’

આપણો પાછો વ્યક્તિપૂજાનો દેશ છે એટલે કોઈ બી ફિલ્મ સ્ટાર કે સાઘુબાવો વગર મફતની આવી ટહેલ નાંખે, એટલે કંઈ પણ વિચાર્યા વગર રૂપિયા છૂટા કરવા માંડીએ છીએ કારણ કે, આપણે એના ‘ફૅન’ કે ‘ભક્ત’ છીએ. પોતાના ખિસ્સામાંથી રૂપિયો ય કાઢવો નહિ, મફતમાં ટી.વી. પર અંગત પબ્લીસીટી કરાવી લેવાની ને રૂપિયા આપણા કઢાવવાના !... કોને માટે ? મિનિસ્ટરો અને ભ્રષ્ટ અધિકારીઓ માટે ! એકવાર ભૂજ-અંજાર જઈને જોઈ તો આવો કે ટ્રકોની ટ્રકો ફૂડ-પેકેટો ઠાલવીને જતી રહે છે, એ બઘું ફૂડ પડયું પડયું સડી ગયું ને કોઈ વહેંચનાર નથી. આ મોંઘવારીમાં બાજુવાળી દહીનું મેળવણ માંગવા આવે તો વિચાર કરવો પડે પણ ભૂકંપને નામે આપણે પોતે મિડલ ક્લાસના હોવા છતાં હજાર-પંદરસોનો ફાળો આપી દીધો હોય ને રૂબરૂ ભૂજ જાઓ ત્યારે ખબર પડે કે આ નેતાઓ જેટલી ક્રૂર મશ્કરી તો ખુદ કુદરતે ય નથી કરી આપણી ! આપણો ફાળો જાય છે ક્યાં ?

આ કૉલમની સામે કોઈ એક પણ નેતો જવાબ તો આપે કે, તું શેના માટે ભૂજ આંટો મારી આયો’તો ? તે ત્યાં જઈને કર્યું શું ? ખિસ્સામાંથી તેં એક રૂપિયો ય આલ્યો નથી ને લૂમ લેવા તું ત્યાં પહોંચી ગયો હતો ? એ લોકો ભૂકંપ કરતા તારાથી વઘુ પીડાયા છે. નસીબદાર છે તું કે ભૂખ અને અશક્તિને કારણે એ લોકોમાં હાથ ઉપાડવાની તાકાત નથી નહિ તો મરનારની સંખ્યામાં થોડો વધારો થાત !

વાત એક બીજી ય સમજવા જેવી છે. શક્ય છે, ભૂકંપમાં તમારા મકાનની કાંકરી ય ન ખરી હોય એટલે તમે માની લીઘું કે, બીજા મર્યાં એ ચોક્કસ ખોટું થયું, પણ આપણે બચી ગયા ! યસ, જાનમાલથી આપણે બચી ગયા છીએ પણ આવી રહેલા ટેક્સ અને ભાવવધારાના ભૂકંપોથી આપણે બચવાના નથી ! વિદેશોથી મળેલી લાખો પાઉન્ડ-ડૉલર્સની સહાય ‘લોન સ્વરૂપે’ છે, જે દૂધે ધોઈને પાછી ચૂકવવાની છે, એ માટે નવા ટેક્સ ને ભાવવધારો આપણે ભરપાઈ કરવાનો છે એ હિસાબે એ પણ તમે ધરતીકંપનો રાહતફાળો જ આપ્યો કહેવાશે ને ?

હું તો સ્પષ્ટ કહું છું ગુજરાતના ભૂકંપ માટે હવે પછી એક રૂપિયાનો ય ફાળો આપશો નહિ. ભૂકંપ લાખો મકાનો તોડે છે પણ ૨૦-૨૫ના મહેલો બનાવી આપે છે. કાટમાળમાં દટાયેલી લાશની આંગળીમાંથી સોનાની વીંટી કાઢી આવનારાઓએ મહેલો બનાવી નાંખ્યા ને જે લોકો સ્ટ્રેચર ઉપાડવા કે દવાઓ પીવડાવવા રોકાયા એમને ભૂકંપ રાહત-હૉસ્પિટલોમાં દાખલ કરવા પડયાં... દવા માટે વલખાં એમના જેટલાં તો કાટમાળ નીચેથી બચી ગયેલાઓએ ય માર્યા નથી. હવે ખિસ્સામાંથી રૂપિયો આપણે આલવાનો ન હોય. નાનું મોટું દસ-વીસ હજારનું નુકસાન આપણને ય થયું છે એ આપણા પગારમાંથી ભરવાનું છે. મઘ્યમ વર્ગમાં જન્મવાની સાલી સજા તો જુઓ... દસ-વીસ હજાર માટે ન તો ફાળો લેવાય, ન હાથ લંબાવાય, ન ઇન્કમટેક્સ મજરે મળે કે ન કોઈની સહાનુભૂતિ મળે ! ‘તમારા જેવા મોટા માણસને ૧૦-૨૦ હજારની શી વિસાત?’ આપણું એ નુકસાન આપણે જાતે ભરવાનું ને દાતારનાં દીકરા હોઈએ એમ પાછાં કર્ણ બની જઈએ, ‘લખી લેજો આપણાં એક હજાર એક ભૂકંપ રાહતમાં !’ આવો મર્દ છે ગુજરાતી ભાયડો ! ટાટા-બિરલા ૫૦ કરોડ આપે તો કાનખજૂરાનો એક બૂટ દાનમાં દીધો કહેવાય જ્યારે આપણા જેવા માટે હજાર રૂપિયા એટલે સીંગતેલના દોઢ ડબ્બા થયા ! આપણાં ઘરે ગાડી-બંગલો હોય તો પણ સોલ્લિડ મંદીના આ જમાનામાં હજાર રૂપિયા નાની રકમ નથી, એ જોતાં આપણાં હજાર રૂપિયા ટાટા-બિરલાનાં ૫૦ કરોડ કરતાં ઘણાં વધારે કહેવાય !

કમનસીબે, આપણે જેની સાથે જોડાયેલા હોઈએ, એ જ્ઞાતિ, સંસ્થા, નોકરી કે ક્લબ પણ મડદામાંથી પબ્લિસીટી કમાઈ લેવાની લાલચ રોકી શકતી નથી. આ બધી સંસ્થાઓ આપણે પૈસે પોતાનું નામ રોશન કરવા આગળ છે. વડાપ્રધાને પોતાના પગાર કે મૂડીમાંથી કેટલા રૂપિયા આપ્યા, એ તો એ જાણે પણ એમના નામનું રાહત ફંડ દર વખતે ઊભું જ હોય... વડાપ્રધાન કે મુખ્યપ્રધાનને વહાલા થવા માંગતા આપણાં જ ચેરમેનો-પ્રમુખે એમના બાપનો માલ હોય એમ આપણા પૈસે એમનો ફાળો નોંધાવી આવે...! અને વડાપ્રધાનના રાહત ફંડમાંથી ય ખરેખર કેટલાં પહોંચ્યા એની કોને જાણ થાય છે ?

તો ક્યા કરે ફિર ? આપણા જ ભાઈ-બહેનો મુશ્કેલીમાં હોય તો આપણે ફાળો ય નહિ આપવાનો ? નેતાઓ નાલાયક એમાં પીડિતોનો શું વાંક ?

શ્રેષ્ઠ રસ્તો એ છે કે જે કાંઈ મદદ કરવી હોય તે રૂબરૂ જઈને કરવી જોઈએ. એવો ટાઇમ ન હોય તો તમારા જેવા ૧૦-૧૨નું ગ્રુપ બનાવીને ગમે તે એકને ફાળો આપી ભૂજ મોકલવો જોઈએ... તમે જેને મોકલશો એ વિશ્વાસપાત્ર તો હોય જ ને... ? તમે ક્યાં ગાંધીનગરમાં કોઈ ‘સાહેબ’ છો ?

સિક્સર
- ધરતીએ આકાશને શું કહ્યું ?

- અબ મિલતે હૈ, બ્રેક કે બાદ !

07/03/2001

ભૂકંપની આગાહી કરનારને બે થપ્પડ મારજો !

સૌ પ્રથમ તો આ લેખ લખવા બદલ મારી ધરપકડ થવી જોઈએ કારણ કે, જાણવા છતાં કે ભૂકંપની અફવાનો મજાકમાં ય ઉલ્લેખ કરવામાં લોકો ફફડી જાય છે. જેમનું કાંઈ-કશું ગયું નથી, એમને માટે ભૂકંપની વાતો મજાક-મશ્કરીથી વિશેષ કાંઈ નથી એટલે મજાકમાં ય ‘‘બૉસ... આ ૧૦મીએ મોટો આવવાનો છે... કોઈકે ઇન્ટરનેટ પર ચલાવી છે... !’’ એવું કહી શકે છે. આવા થર્ડ કલાસ લોકો વિશે લેખ લખવો એ પણ હલકાપણું કહેવાય, એ જાણવા છતાં બીજો એક ગૂન્હો કરી લેવો છે. પત્રકારત્વની નૈતિકતાઓ (હા, ક્યારેક ‘નૈતિકતા’ નામનો શબ્દ પત્રકારત્વની સાથે પણ જોડી શકાય છે... આઈ મીન, મજાકમાં!) મુજબ, કોઈ પણ સમાચાર કે લેખમાં પ્રજા ઉશ્કેરાય એવું કાંઈ પણ લખી ન શકાય એ જાણવા છતાં હિંમત કરીને પ્રજાને અપીલ કરવી છે કે, ભૂકંપની આગાહી બાબતે કોઈ પણ વ્યક્તિ મજાકમાં/ ગંભીરતાથી/માહિતી ખાતર કે પછી/ બસ, એમ જ પૂછપરછ કરતી હોય તો સણસણાવીને બે તમાચા ચોડી દેજો.

‘‘એ... શું... આ ૧૦મીનું સાચું લાગે છે?’’ એવી બેવકૂફી ભરી વાત કરીને આવો કે આવી એકાદ ઇડિયટ વાતની શરૂઆત કરે છે. ‘‘આપણે તો ખાલી સાંભળ્યું છે... કહે છે કે, બહુ એનાલિસીસ કરીને... આજ સુધીનાં તમામ ધરતીકંપોની તારીખો કાઢીને એની એવરેજ કાઢી છે... એમાં ૧૦મી માર્ચ આવી છે.’’

સાલી આવી વાતો આપણને પૂછવા આવે. આપણે અમથા ય ધરતીકંપની વાતોથી હવે અકળાયા હોઈએ એટલે આવી ફાલતું વાતનો જવાબ આપવાની પણ જરૂર ન હોય પણ પૂછનાર ભણેલ-ગણેલ હોય-અધરવાઇઝ સન્માન્નીય હોય એટલે ગુસ્સો ગળી જવો પડે, નહિ તો સોલ્લિડ ચચરે એવી થપ્પડો ઝીંકી દેવાની ઇચ્છા થાય. આ દુનિયામાં એક માણસ પેદા થયો નથી જેને ધરતીકંપની આગાહી બાબતે એક ઇંચનું ય નોલેજ હોય! જે લોકો ધરતીકંપ બાબતે સમજણા થયા ત્યારથી અભ્યાસ કરી રહ્યાં છે અને વિશ્વના સર્વોચ્ચ વિજ્ઞાની બન્યાં છે, એ લોકો સ્પષ્ટ કબુલ કરે છે કે, ભૂકંપ બાબતે મહિનાઓ કે સપ્તાહો પહેલાં તો ઠીક, બસ સેકન્ડ પહેલાં ય આગાહી કરવી શક્ય નથી. કોઈને માટે. ભૂકંપનું નોલેજ પોટેશ્યમ સાયનાઇડ જેવું છે. જગતનું સૌથી ફાસ્ટેસ્ટ ઝેર આ સાયનાઇડ છે, જેનો સ્વાદ કેવો છે, એ હજી સુધી કોઈ વૈજ્ઞાનિક જાણી શક્યો નથી. જીભને અડતાંની અડધી સેકન્ડે જ એ માણસને મારી નાંખે છે. કોઈને યાદ હોય તો રાજેશ ખન્ના-શર્મિલા ટાગોર વાળી ફિલ્મ ‘સફર’માં ફિરોઝખાન સાયનાઇડ પી જાય છે ને ક્ષણના ય સોમાં ભાગમાં જીંદગી પૂરી થઈ જાય છે. ભૂકંપનું ય એકઝેક્ટ એવું છે. એનું એકેય રહસ્ય જાણી શકાયું નથી. જે લોકોએ આ રહસ્યો પામવામાં લેબોરેટરીઓથી માંડીને જ્યાં જ્યાં એપિસેન્ટરો હતાં, ત્યાં રૂબરૂ જઈ, વર્ષોનાં વર્ષો મેહનત-અભ્યાસો કર્યાં, એ વૈજ્ઞાનિકો નમ્રતાપૂર્વક કબુલ કરે છે કે, ‘અમે આખી જીંદગી આના અભ્યાસ પાછળ ખર્ચી નાંખી... પણ એની આગાહી વિશે તસુ પણ જાણતાં નથી’ - ને બીજી બાજુ આપણાં સાલાં લલ્લુ-પંજુ જેવા જ્યોતિષીઓ, પાનને ગલ્લે ઊભા રહેનારાઓ કે પછી ઓફિસોમાં ટોળે વળનારાઓ વગર મેહનતે બસ, આસાનીથી કહી દે છે, ‘‘બૉસ... આ દસમીએ ૬.૯ વાળો આવવાનો છે!’’

અલ્યા, બારમાના મેથ્સમાં તારે પૂરા ૧૦૦માંથી ૬.૯ માર્કસ નહતાં આવ્યાં ને તું અહીં રિચટર-સ્કેલના આંકડા બોલવા માંડ્યો છે? એ તો પછી ખબર પડે, કે મૂળ તો ભ’ઈ વરલી-મટકાનાં જૂનાં ખેલાડી... ! ૨૬મીએ પહેલો ભૂકંપ ૬.૯નો આવ્યો એમાં એ એટલું જ સમજ્યો હતો કે બંધમાં છગ્ગો ખૂલ્યો!

ઈન ફેક્ટ, જે લોકોએ આ ધરતીકંપમાં થોડુંય ગૂમાવ્યું છે એમને હિંમત આપવા ખાતર પણ આવી નોનસેન્સ વાતો બંધ કરવી જોઈએ. (યોગાનુયોગ છે... ૪થી માર્ચ, ૨૦૦૧ને રવિવારે બપોરે ૧.૨૩ વાગે સારો એવો આફટર-શોક આવ્યો. હું લખી રહ્યો છું એમાં ઉપરના પહેલાં વાક્યમાં ‘‘જે લોકોએ આ...’’ શબ્દો લખ્યા, ત્યાં જ બઘું હલબલ્યું... અમારું ફેમિલી ટેરેસ પર જતું રહ્યું... પાછો લખવા બેઠો છું બરોબર ૧.૨૮ મિનીટે! જીવ મને ય વહાલો છે. હું ય કોઈ હીરો નછી, પણ પરમેશ્વરે પોઝિટિવ થિન્કિંગ કરતું ભારે શક્તિશાળી મગજ આપ્યું છે. ઉપરવાળો ઝાટકા આપી આપીને બ્હીવડાવી રહ્યો છે એ એનો નેગેટિવ અર્થ થયો અને ભાવનગરવાળાઓની માફક આપણને હવે તૈયાર કરી રહ્યો છે - ટેવાઈ જાઓ. નિશ્ચિંત થઈ જાઓ. જે દિવસે જે થવાનું હશે એમાં પાંચમની છઠ થવાની નથી. મારું મૃત્યુ (હમણાં ટીવી વાળાઓએ પોપ્યૂલર કરેલા શબ્દ) ‘મલબા’ નીચે લખાયું હશે તો મારી જ્યોતિષી પત્ની ય મને બચાવી શકવાની નથી. મારી પોતાની ઇચ્છા મારી ૧૦૭ વર્ષની ઉંમરે માઉન્ટ એવરેસ્ટ પરથી ભૂસકો મારીને દેહત્યાગ કરવાની છે. બહુ લાંબુ જીવવાની મને લાલચ નથી. કારણ કે, એ જ ઉંમરે મારે વાયા-એવરેસ્ટ ‘‘ઉપર’’ જવાનું હોય તો ગમે તેટલાં ધરતીકંપો ય મારું શું તોડી લેવાનાં છે? અમેરિકાથી આવેલાં એક ભાઇએ કહ્યું, ‘‘આ ભૂકંપ બી સાલો વર્લ્ડ-ટુર પર નીકળ્યો છે.’’ અમેરિકામાં રહેતાં એક ડોકટરનેમેં પૂછ્યું, ‘‘તમારે ત્યાં ય આયો?’’ તો મને કહે, ‘‘દાદુ, તમને મારી ઉપર ડાઉટ નથી ને?’’ ગાંધીનગરના નિરંજન શુકલ ધરતીકંપની બરબાદીઓ જોઈને કહે છે, ‘હવે કોઈને હું બરબાદ થઈ ગયો’ એવું ઇંગ્લિશમાં કહેવું હશે તો કહેશે, ‘‘I was Bhachuaed’’ અથવા ‘‘લ્લી ુચજ છહલચિીિગ’’ અથવા ‘‘જીરી ુચજ ર્મ્રર્લીગ’’ કહેશે! અમારા જામનગરવાળા નવી કટ લઈ આવ્યાં છે. એ કહે છે, ‘‘આજકાલ અમદાવાદમાં ટેલીફોન પર કોઈ ‘હલ્લો’ બોલતું નથી... એના બદલે ‘‘હલ્યું?’’ એવું પૂછે છે! 

સ્વયં ભગવાને ય વિકૃત થતો જાય છે. સાફ કરવા હોય તો એક ઝાટકે પતાવી દેને, ભ’ઈ! આમ ઝટકે-ઝટકે શું કામ ઊંચા કરી નાંખે છે? ખુદ તારે શેષનાગને બદલે ફલેટ છોડીને તંબુમાં સુવાનું આવ્યું હોત તો ખબર પડત કે, ઝાટકા કેવા લાગે છે!

દોસ્તો, માનવતામાં થોડો ય વિશ્વાસ હોય તો ધરતીકંપની આગાહી વિશેની કોઈ પણ ચર્ચા ઊગતાં જ ડામી દો. એ વિષય તમારો નથી. આમાં તો આવી વાત શરૂ કરનારનું અપમાન જ કરવું પડે. ‘‘શું લાગે છે ૧૦મી માર્ચનું?’’ એ પૂછતાની સાથે જ બે થપ્પડ એને પડી જવી જોઈએ. જે હરામજાદાઓ દાવો કરે છે કે, મારી આગાહી સાચી પડી હતી, એ બધાંની બોચી પકડીને પૂછો તો ખરાં, કે, ‘‘૨૬ જાન્યુઆરી પહેલાં તમે ક્યાં હતાં?’’


સ્વયં હું જ ઇચ્છું છું કે, મારા આજના લેખનાં કોઈ વખાણ ન થાય... ! લેખને બહાને તમને હોરર યાદ કરાવવાનો અપરાધ મેં પણ કર્યો છે... એટલે, ‘નો સિકસર ધીસ ટાઇમ!’