આઇસીસીયુમાં જતી વખતે ઘ્યાનમાં રાખવાની બબાલો

તમે ટેન્શનમાં હો ને જરા ફ્રેશ થવું હોય - થોડાં હસી પડવું હોય તો કોઈપણ હૉસ્પિટલના આઇસીસીયુ એટલે કે ‘ઇન્ટેન્સિવ કાર્ડિયાક કૅર યુનિટ’માં એક આંટો મારી આવો. આઇસીયુ એટલે કે, ઇન્ટેન્સિવ કૅર યુનિટ પણ ચાલે. અંદર જવાની ય જરૂર નથી બહાર ઊભેલાના મોઢા જોઈ લો. જે પૉઝમાં એ લોકો ઊભા હોય એ જોઈને હસવું આવી જાય. બહાર ચાંપલાશથી ફરતા હોય પણ દર્દીની ખબર કાઢવા આવ્યા હોય એ બતાવવા ડાહ્યા-ડમરાં થઈ અદબ વાળીને ગંભીર મોંઢે ઊભા હોય.

હૉસ્પિટલની લૉબીમાં આમ અદબ વાળીને ઊભેલા રહેવાનું કારણ શું, એ મને ક્યારેય સમજાયું નથી. હું ય જાણું છું કે આઇસીયુ-ની બહાર બે હાથની અદબ વાળીને ઊભા ન રહો તો ઔર તુમ કર ભી ક્યા સકતે હો ? આ વખતે, મંગળાની આરતી ગવાતી હોય એમ કોઈ હળવે ઝાટકે તાળીઓ પાડીને લાઈનમાં ન ઊભું રહે. હું ય સમજું છું ખબર કાઢવા આવનારાઓ વધીગયા તો સામસામા ‘અ’ અને ‘બ’ વિભાગ પાડીને અંતાક્ષરી પણ રમવાની ન હોય. વળી, આમાં મોઢું ગંભીર રાખો તો કાંઈ ખોટું ય નથી કારણ કે, ‘દે તાલ્લી’ કહીને વાતો કરવાની આ જગ્યા નથી.

પણ મને સમજાતી નથી એક વાત કે, અહીં આવીનેજ લોકો શેનાં દિલીપકુમાર બની જાય છે ? મોઢું એવું ઢીલું રાખશે કે, અંદર હૂવડાવેલો ઉપર જતો રહે ને બહાર ઊભેલા એના કુટુંબીજનોને અંદર હૂવડાવવા પડે ! બબ્બે મિનિટે દર્દીની અને એનાં કુટુંબીજનોની દયા ખાવા માંડે, ‘હા, ભ’ઈ... આ દાખલ કર્યા એટલે તમારે તો લેવા-દેવા વગરની ૪૦-૫૦ હજારની ચોંટી ને?... અરે આટલા ખર્ચ્યા પછી ય એ બચે તો બરોબર છે... બાકી તો પૈસા પડી જાય છે.’

હાળા વાંદરા, તું દર્દીની ખબર કાઢવા આવ્યો છું કે એના કુટુંબનું ટેન્શન વધારવા ? પ્રશ્નો ય એવા પૂછે કે, સાંભળ્યા પછી અંદર હૂવડાવેલો તો ઠીક, બહારવાળાં ય છેલ્લાં ડચકાં ખાય !

‘ડૉક્ટરે કેટલાં કલાક કીધાં છે ?’

આવું પૂછવા માટે ઘેરથી જ ઘડિયાળ લેતો આવ્યો હોય ને આ સવાલ ઘડિયાળમાં જોઈને પૂછે. જવાબમાં ઘરવાળું કોઈ કહે કે, ‘‘આમ તો ડૉક્ટરે ૨૪ કલાક કીધાં છે... ૩૬ કલાક તો થઈ ગયા !’’ આ જવાબ ઘરવાળાએ નિરાશ થઈને આપ્યો છે કે રાજી થઈને, એનો આધાર અંદર કોને હૂવડાવ્યો છે - એની ઉપર છે.

કંઈ બાકી રહી જતું હોય એમ, એની સાથે આવેલું તદ્દન નવી માહિતી આપવાનો હોય એમ કહેશે,

‘આમાં તો એવું છે કે, બચી જાય તો બચી ય જાય... અને ઘણીવાર ના ય બચે ! પણ ૨૪ કલાક થઈ ગયા એટલે ચિંતા નહિં... પણ, ઍક્ચ્યૂઅલી... એમને થયુ’ તું શું ?’

ખરેખર તો આવો ઇડિયટ જેવો સવાલ પૂછવા માટે એક થપ્પડ ઝીંકી દેવી જોઈએ, પણ ન ઝીંકાય કારણ કે, ‘શાંતિ રાખો’નું બોર્ડ લટકતું હોય ! કંઈક થયું હોય તો જ દાખલ કર્યા હોય ને ? આમાં કાંઈ એવું ન હોય કે, બાબાનું નક્કી કરવાનું હતું ને કોઈ સારું ઠેકાણું મળતું ન હતું, તે મેં કીઘું હેંડો કોઈ હૉસ્પિટલમાં દાખલ થતાં આવીએ.. ભ’ઈ બાબાનું નસીબ જોર કરતું હોય ને ન્યાતની કોક છોકરીને દાખલ કરી હોય તો જન્માક્ષર મેળવતાં અવાય ! આ તો જરા આ બાજુ નીકળ્યા હતા તે લશ્કરમાં નામ નોંધાવતા આવીએ, એટલું ઇઝીલી આઇસીસીયુ-માં દાખલ થવા કોઈ ન આવ્યું હોય!

ઇન ફૅક્ટ, આજકાલ તો આઇસીયુ કે આઇસીસીયુમાં દાખલ થઈ બતાડવું એ પણ સ્ટૅટસ કહેવાય છે. કોઈ સામાન્ય ખાટલે દાખલ થઈ જુઓ. કોઈ નવરૂં નથી ખબર કાઢવા આવવા માટે ! આઇસીસીયુ બોલતાં જ દાખલ થનારનો નહિ, ખબર કાઢવા આવનારનો ય માભો પડે છે. સ્પેશિયલ રૂમોમાં ખબર કાઢવા આવવાની હવે પહેલા જેવી મઝા રહી નથી. એક તો આટલે દૂરથી મોટી આશાઓ લઈને ખબર કાઢવા આવ્યા હોઈ ને ખબર પડે કે, ડોહો હેમખેમ છે ને બીજા વીસ વરસ કાઢે એવો છે. સ્પે. રૂમનો અર્થ જ એ કે, પાર્ટી બચી ગઈ છે ને ઘેર પાછી આવવાની છે... આપણને બુકે અને ફ્રુટસ્ની સાલી બસો અઢીસોની ઉઠે ને આપણી નજર સામે ડોહો ફ્રુટસ્ને બચકાં ભરીને ખાવાનો છે.

ફોર્ચ્યૂનેટલી, નસીબ સારું હોય તો મોટે ભાગે આઇસીસીયુમાં ખબર કાઢવા ગયા પછી ખોટો ધક્કો પડતો નથી... પાર્ટી એક-બે દહાડામાં તો ઊઠી જ જતી હોય છે... ઘેર દાખલ થઈ હોય તો બચી જવાય ! સ્પે. રૂમમાં દાખલ કર્યા હોય ને ન જાઓ તો હજી ચાલે, પણ એકલાં નવરાં ખબર કાઢવા હરખપદુડા થઈને પહોંચી જઈએ છીએ... દર્દીની તો ઠીક ત્યાંના વોર્ડ-બોય કે નર્સની આખી ન્યાતમાંથી ય કોઈ ખબર કાઢવા આવ્યું હોતું નથી. ‘‘આ લોકોને બીજો કોઈ કામધંધો કે હૉબી લાગતી નથી’’ - આપણા માટે ખોટી છાપ ત્યાંના ડૉક્ટરો ઉપર પડે છે.

ઇશ્વરનો ઉપકાર કે, આઇ.સી.યુ.માં ખબર કાઢવા જાઓ તો જાલીમ જમાનો તમારી આવી મશ્કરીઓ કરતો નથી લોકો માનથી જુએ છે. ‘‘જોયું ? આટલા બિઝી હતા, પણ ખબર પડી કે તરત દોડતાં આવ્યા !’’ ખૂબીની વાત એ છે કે, દર્દીવાળા ગૅટની બહાર આપણાં જેવા જ બીજા દસ-બાર ઓળખિતાઓ ભરાઈ પડયા હોય છે. એમના ચહેરા પર ચિંતા ભરાઈ પડવાની હોય છે કે દર્દીના બચી જવાની તે તો જગતનું કોઈ સાયન્સ નક્કી કરી શક્યું નથી. સ્પે. રૂમ કરતાં અહીં જરા સહેલું હોય છે કે, અહીં આવ્યા પછી મોઢું થોડું ભારે રાખીને એક ખૂણામાં ઊભા રહી જવાનું હોય છે અને પાંચ-સાત સિલી સવાલો પૂછવાના હોય છે. (૧) ‘‘શું લાગે છે ?’’ આવું નળમાંથી હવા નીકળતી હોય એવા છપછપ અવાજે બાજુવાળાને પૂછવાથી એ ય ડાયો થઈ છપછપ અવાજે જવાબ આપશે ‘‘ગરમી બહુ લાગે છે.’’ (૨) બીજો સવાલ એવો જ પૂછો, ‘‘ડૉક્ટર શું કહે છે?...’’ અહીં સાચું હોય તો ય આપણાથી ના કહેવાય કે, ડૉક્ટરની તો જીભ ખચકાય છે... એટલે શું કહે છે એના કરતાં કેટલું કહે છે, એ અગત્યનું છે. (૩) ‘‘અંદર જવા દે છે ?’’ એનો સાચો જવાબ એ હોવો જોઈએ કે, દર્દીને પોતાને ય માંડમાંડ જવા દીધા... અહીંના રૂલ્સ બહુ કડક છે.’’ એને બદલે આપણને જવાબ મળે છે, ‘‘એક એક કરીને અંદર જવા દે છે...’’ સંસ્થા જાણવા માંગે છે કે, આવી માહિતી આપણને આપવાની શી જરૂર ? આપણે ડોબા છીએ,તે આપણને ખબર ન પડે કે, એકએક કરીને જવાનુંછે ! આઇસીસીયુમાં બધા એકબીજાનો હાથ પકડીને ‘ક્બ્બડી, કબ્બડી કબ્બડી’ કરતાં તો દર્દીના ખાટલે ન અડી આવે ને ? (૪) ‘‘હજી કેટલા દિવસ અહીં રાખવાના છે ?’’ દર્દી મૈસુર કાફેમાં મસાલા ઢોંસા ખાવા આવ્યો હોય ને પાકિટ ભૂલી જવાથી મૅનેજરે રોકી રાખ્યો હોય ને તમે પૂછો, તે બરાબર છે કે, ‘‘હજી કેટલા દહાડા રાખવાના છે ?’’ (૫) ‘‘કોઈ પણ કામકાજ હોયતો કહેજો ભાભી ! મૂંઝાતા નહિ’’ એવું પૂછો તો દુનિયાની કોઈ ભાભી તમને એમ કહેવાની નથી કે, ‘‘કામકાજમાં તો બીજું શું હોય ભાઈ...બસ આ જરા હૉસ્પિટલનું બિલ ભરવાનું છે !’’ અથવા તો ‘‘બીજું તો કંઈ કામ નથી... અમે આંઈ હોશપીટલમાં પઇડાં છીં ને બાપુજી ઘેરે એખલા છે... એમને ય અસ્થમા છે... બની શકે તો બે-ચાર દિ’ બાપુજીને તમારા ઘેરે લઈ જાવ ને...!’’ આવું કોઈ કહેવાનું નથી, માટે દિલ ફાડીને કહે, ‘‘કંઈ કામકાજ હોય તો જણાવજો શરમાતા નહીં !’’ (૬) આઇસીયુમાં ખબર કાઢવા આવ્યા હો એટલે બુટ-ચપ્પલ બહાર ઉતારવા પડે અહીં સેન્ટિમૅન્ટલ થવાની જરૂર નથી. પૂછી જુઓ, ‘‘બુટ બહાર કાઢ્યા છે... એનો વાંધો નહીં ને ?’’ એ વાત જુદી છે કે જરીક છૂટ મળતી હોત તો તમે દર્દીના પલંગ નીચે બુટ કાઢત ને ?

ઇન કૅસ, અહીં તમને અંદર જવા મળે ને દર્દીનો સાક્ષાત્કાર થાય તો અહીં દાખલ થતા પહેલાં દર્દી પચ્ચાસ હિંદી ફિલ્મોમાં જોઈ ચૂક્યો હોય છે કે, હૉસ્પિટલમાં લાંબા થઈને પડયા પછી. અધખૂલી આંખે અવાજે લાચારીથી કયો ડાયલોગ મારવાનો હોય છે, ‘‘સુંઉં કામ તકલીફો લીધી ? ખોટા ધક્કા સંઉ કામ ખાધા ?’’મનમાં તમે ય સમજતા હો કે, ધક્કો તો સાચ્ચે જ ખોટો પડયો છે કારણ કે એ બચી ગયો છે એટલે બીજો ધક્કો તો હજી બાકી...

સિક્સર

ભૂજના ધરતીકંપ પછી મહાત્મા ગાંધીનું ૫૦૦ વર્ષ જૂનું બાવલું મળી આવ્યું... ને રૂા. ૫૦ હજારમાં વેચાયું !