- થેન્ક ગોડ... ગુપ્ત વેકેશનોમાં જઈ આવવાથી, કમ-સે-કમ રાહુલ ગાંધી તો બનાતું નથી.
(યામિત બેનર્જી, પ્રાચીતીર્થ)
* હાસ્યલેખનમાં તમારા ગુરુનું નામ જણાવશો ?
- હાસ્યલેખક બનવા માટે ગુરુઓ શોધવાની જરૂર નથી પડતી.
(ભગવાનદાસ મકવાણા, મુંબઈ)
* મારી પડોસણ એના ઘરડા ગોરધનને રોજ ફટકારે છે. એને બચાવવાનો કોઈ ઉપાય ?
- આવી મજબૂત પડોસણને તમારે બચાવવી છે શું કામ ? એને બદલે શીખો કંઈ એનામાંથી !
(શ્વેતા સોમેશ્વર, અંજાર-કચ્છ)
* 'પ્યાર કિયા તો ડરના ક્યા ?' તો પછી સની દેઓલ અક્ષય કુમારથી આટલો ડરે છે કેમ?
- એનો મતલબ... મારે તો હવે બન્નેથી ડરવાનું આવ્યું ને ?
(જીતેન્દ્ર કેલા, મોરબી)
* નવા વાડજના તમારા જૂના પસ્તીનગર સર્કલ પર કિટલીનું હેન્ડલ ખોટી જગ્યાએ લગાવ્યું છે...
- હું તો એ ય જોઈ આવ્યો કે, મહીં ચાનું ટીપું ય નથી. ટીપું દિલ્હીમાં બેઠું છે.
(વિનોદ ડાભી, લાલવાડા-પાલનપુર)
* તમે ક્યારેય વિપશ્યના કરવા ગયા છો ?
- હું દર રવિવારે વાચકોને 'અશોક્યના' કરાવું છું.
(દિવ્યા સાણંદીયા, સુરત)
* 'ખુશ્બુ તેરે બદન સી, કિસી મેં નહિ નહિ...' એવું એક ગીતમાં આવે છે. મતલબ ?
- એ ભાઈની નિષ્ઠાને સલામ છે. કેટલાં બધાં સ્ત્રી-પુરુષોનાં શરીરોને સૂંઘી સૂંઘીને આટલો અધિકૃત અભિપ્રાય આપ્યો હશે !
(નલિન ઠાકર, મુંબઈ)
* અમદાવાદની ટ્રાફિક-પોલીસ મહિલા વાહનચાલકથી ડરે છે. સાચું ?
- એ (ટ્રા.પો.) ભલે ડરતી... પણ ઘેર બેઠા એમના ગોરધનોને 'સારા સમાચાર' આવવાની મીઠી આશા હોય છે.
(હરેશ લાલવાણી, વણાકબોરી)
* કોઈ સ્ત્રીને દોસ્ત બનાવવા તમે વધુ મહત્ત્વ શેને આપો છો ? એની સુંદરતા, કંઠ, ડ્રેસ, ડીસન્સી... ?
- એની ચોઈસને.
(બીના સુ. પરીખ, અમદાવાદ)
* સાધુસંતો દ્વારા આટઆટલી કથાઓ છતાં દેશમાં અરાજકતા કેમ ?
- 'કથાઉદ્યોગ'નું તો એવું જ રહેવાનું.
(જયેશ અંતાણી, ભાવનગર)
* તમે કોમિક સીરિયલોમાં કામ કરવા કેમ નથી જતા ?
- બેન, ઘરમાં જ એટલું બધું કામ પડયું હોય છે ને કે...
(શ્રુતિ અલ્પેશ ગજ્જર, નડિયાદ)
* 'બા ખિજાય', મતલબ તમારા કે તમારા દીકરાના ?
- હવે તો બાજુવાળાની બા ખીજાય તો ય બી પડું છું.
(ફાલ્ગુન સાવલીયા, ચિત્તલ-અમરેલી)
* ગ્રામોફોન એન્ટીક થયા, ટાઈપરાઈટરો કટાઈ ગયા, પેજરો ગુમ થઈ ગયા... મિ. દવે, હવે શું થશે તમારું ?
- કંઈ નહિ. હું મારું નામ 'ધિમંત' રાખી લઈશ.
(ધિમંત ભણસાલી, મુંબઈ)
* ચક્રવર્તી અશોક અને હાસ્યસમ્રાટ અશોક વચ્ચે શું ફરક છે ?
- પેલો તો છઠ્ઠા ધોરણમાં બે વખત નાપાસ થયો હતો.
(અમિતા બી. પટેલ, અમદાવાદ)
* 'ગુજરાત સમાચાર'ને બીજા હજાર તો નહિ, પણ બીજો એકે ય અશોક દવે મળે એમ નથી, તે બધા વાચકો જાણે જ છે, છતાં 'ગુજરાત સમાચાર'ની આટલી ચાપલૂસી કરવાની કોઈ જરૂર ખરી ?
- હવે ખ્યાલ આવ્યો ને કે, અમારા બન્નેના ટેસ્ટ કેવા ઊંચા છે ?
(મુકેશ નાયક, એથાન-નવસારી)
* સની લિયોનીની લોકપ્રિયતા પાછળનું કારણ કયું ?
-પાછળનું.
(ધવલ પટેલ, અમદાવાદ)
* નવી વહુ ઘરમાં આવે પછી થોડા દિવસો માટે દીકરાનું માન ઓછું કેમ થઈ જાય છે ?
-ઘૂંઘટ-ઘરેણાં પહેરેલા તમે સારા ન લાગો, માટે !
(ડૉ. જાવેદ અલવાની, જામનગર)
* મારા પતિ હું કાંઈ ચીજવસ્તુ મંગાવું તો ભૂલીને આવે છે, પણ અમારા પડોશની બહેનો કાંઈ મંગાવે તો કદી ભૂલતા નથી. મારે શું કરવું જોઈએ.?
- તમારે હવે કાંઈ કરવાની જરૂર નથી. તમારા ગોરધનને કહો ને, એકાદ-બેની તો ઓળખાણ કરાવે ! શક્ય છે, તમારો પ્રોબ્લેમ સોલ્વ થઈ જાય ને મારો શરૂ થાય !
(અવનિ દવે, ભુજ-કચ્છ)
* તમે સાચું બોલવામાં માનો કે સારું બોલવામાં ?
- મેં કદી સરકારી નોકરી કરી નથી.
(કિરણ દાફડા, વડોદરા)
* પ્રેમમાં દગો છોકરીઓને જ કેમ મળે છે ?
-છોકરાઓને તો કેમ જાણે તાજાં જન્મેલાં બાળકો જ મળતાં હશે !
(ક્રિશ્ના ગોહેલ, રાજકોટ)
* રાજકારણીઓ ઝભ્ભા લાંબા જ કેમ પહેરે છે ?
- હા, પણ લેંઘા તો માપસરના પહેરે છે ને ? કોઈનો લેંઘો રોડ ઉપર ઘસડતા આવતો જોયો ?
કોઈ પણ જાતની ગેરન્ટી વગર એમ કહી શકાય કે, ૧૯૪૯માં આવેલી આ કોમિક ફિલ્મ ‘પતંગા’ ફક્ત ‘મેરે પિયા ગયે રંગૂન, કિયા હૈ વહાં સે ટેલીફૂન.....’ ને કારણે ચાલી હતી.
હવે આ વાતમાંથી ‘ફક્ત’ કાઢી નાંખો અને લતા મંગેશકરના જન્મજાત ચાહકોને વચમાં લાવીએ, તો એ ય કબૂલવું પડે કે, આ ફિલ્મમાં લતાના ત્રણ સોલો ગીતો ‘દિલ સે ભૂલા દો તુમ હમે, હમ ન તુમ્હે ભૂલાયેંગે’, ‘ઠૂકરા કે મુઝે.... ઓ જાનેવાલે તુને અરમાનો કી’ અને ‘કભી ખામોશ હો જાના, કભી ફરિયાદ ના કરના’ને કારણે ચાલી હોય કે ન ચાલી હોય, અમે લતાના ચાહકો આજ દિન સુધી આ ત્રણે ગીતો ઉપર ચાલી ગયા છીએ. અન્ના એટલે કે, સી. રામચંદ્ર અને લતાની પ્રેમ કહાણીને કારણે બન્ને વચ્ચે કોમ્બિનેશનને કારણે જે કોઇ ગીતો બન્યા, એ બધા આ સૃષ્ટિના અંત સુધી તો ભૂલાય એમ નથી. મારી પર્સનલ રિક્વૅસ્ટ લતા–અન્નાને ભેગી છે.. ‘આંખો મેં સમા જાઓ, ઇસ દિલ મેં રહા કરના...’ (પાછી એ વાત જુદી છે કે, એકલી લતાને વળગી રહેવામાં અન્નાની એ હાલત થઇ કે એમની સમગ્ર કેરિયરમાંથી લતા મંગેશકરને કાઢી નાંખો તો શેષમાં શકોરૂ ય વધતું નથી.... સિવાય કે, ‘નવરંગ’ જેવી એકાદ–બે ફિલ્મોના ગીતો. પુરૂષ સ્વરોને અન્નાએ ખાસ મહત્વ જ ના આપ્યું એટલે એક વાર લતાએ એમને છોડી દીધા પછી, અન્ના સંગીત જગતમાં રીતસર ફૂટપાથ પર આવી ગયા!’)... સોરી સરજી.... આમ તો આવું નિરીક્ષણ મદન મોહન ને નૌશાદ માટે ય કહી શકાય!
પણ ત્રીજું ક કારણ, એ પણ હતું કે, શમશાદ બેગમના તપાવેલા તાંબા જેવા અવાજને કારણે એણે ગાયેલા મોટા ભાગના ગીતો એની પહેલી ફિલ્મ ‘ખજાનચી’થી ઉપડવા માંડ્યા હતા. ખૂબ મજેલા સંગીતકારો માસ્ટર ગુલામ હૈદર, નૌશાદ, ઓ પી નૈયર, કે સી રામચંદ્રને જો ધૂમધામ સફળતા કોઇએ અપાવી હોય, તો શમશાદબાઇએ પણ બધા સંગીતમારોએ આ ભલી ગાયિકાનો ગરજ પૂરતો જ લાભ લઇને છોડી મૂકી હતી.
યસ. આ જ ફિલ્મની આખી ટીમ ૧૯૫૧માં બનેલી ફિલ્મ ‘સગાઇ’માં.... ઓલમોસ્ટ પૂરેપૂરી રીપિટ થઇ, પણ પહેલી ફિલ્મ સફળ થયા પછી બીજી એવી જ બનાવનારાઓ બેવકૂફ બન્યા છે. બે વર્ષ પછી બનેલી ‘સગાઇ’માં નિગાર સુલતાના અને હીરો શ્યામને કાઢી મુકાયા. ‘સગાઇ’ પિટાઇ ગયેલી, પણ આ ફિલ્મ ‘પતંગા’ એ બોક્સ ઓફિસો છલકાવી દીધી હતી. આજે જુઓ તો આપણને થોડી ય ન ગમે, પણ એ જમાનામાં આવી નોનસેન્સ ફિલ્મને પણ આઉટરાઇટ કોમેડી ફિલ્મ ગણાવાઇ હતી. ગોપ–યાકુબે એઝ યુઝવલ, લોરેલ–હાર્ડીની નકલનો ધંધો સંભાળ્યો હતો, પણ રાજીન્દર કિશનના સંવાદોમાં ભાગ્યે જ ક્યાંક હ્યુમર દેખાય છે. બાકી ગીતોની જેમ સંવાદોમાં ય એમણે વેઠ ઉતારી છે. યાકુબ જન્મે છે, ત્યારે જ્યોતિષી આગાહી કરે છે કે, એક દિવસ આ છોકરાની આગળ–પાછળ મોટરગાડીઓ ફરતી હશે... અને યાકુબ ટ્રાફિક–પોલિસ બને છે. બીજા એક સંવાદમાં ય ચમત્કૃતિ છે. મફલીસ યાકુબ મોટી રેસ્ટરાંમાં જમવા જાય છે, ત્યાં બિલ ચૂકવી નહી શકતા એક ગ્રાહક (રામઅવતાર... ફિલ્મ ‘તીસરી મંઝિલ’માં ટ્રેનમાં આશા પારેખને જોઇને શમ્મી સાથે ખડખડાટ હસતો જાડિયો)ને વેઇટરો અધમૂવો કરીને હોટેલને દરવાજે ફેંકી દે છે. યાકુબ એને ઊભો કરતા પૂછે છે, ‘અંદર ખાના કૈસે મિલેગા?’ ત્યારે રામઅવતાર કહે છે, કોઇ બાત નહિ... ખાના ખાને કે બાદ ઇસી તરહ તશરીફ લે આના, જીસ તરહ મૈં આયા હૂં...!’ મેહમુદ યાકુબનો ભક્ત હોવાથી, યાદ હોય તો લીના ચંદાવરકર–વિશ્વજીતની ફિલ્મ ‘મેં સુંદર હું’માં મેહમુદ હોટલમાં જમવાની આ જ સિકવન્સની બેઠી ઉઠાંતરી કરી હોવા છતાં, યાકુબ કરતા હજાર દરજ્જે ઉત્તમ કોમેડી કરી હતી.
સ્થૂળ હાસ્ય છતાં વાંચીને હસવું આવી જાય, ત્યારે ફિલ્મની હિરોઇન નિગાર સુલતાના અને યાકુબ ફૂટપાથો પર ખાંસીની ગોળીઓ વેચે છે, જેના પાટીયા ઉપર લખ્યું જ છે, ‘ગલા ખોલ દવાઇ’
યાકુબ વિશે ફિલ્મ ‘સગાઇ’ના લેખમાં લખ્યું જ છે. ફિલ્મ ‘પાકીઝા’નું વર્લ્ડ–ફેમસ ‘ઇન્હી લોગોને લે લિના દુપટ્ટા મેરા...’ યાકુબે માથે ઘુંઘટ ઓઢીને મુજરા નૃત્ય કરતા ગાયું હતું. આ જ ઢાળ આ જ શબ્દો ૧૯૪૧માં બનેલી ફિલ્મ ‘હિમ્મત’માં શમશાદ બેગમે પંડિત ગોવિંદરામના સંગીતમાં ગાયું હતું. મજરૂહ સુલતાનપુરીએ શબ્દો પોતાને નામે અને ગુલામ મુહમ્મદે ધૂન પોતાના નામે ઠઠાડી દીધી હતી, એ વાત આપણે અગાઉ લખી ગયા છીએ.
જો કે, વાચકોને વધુ રસ પડશે, આ ફિલ્મની હીરોઇન નિગાર સુલતાનાની વાતોમાં.
એ તો બધા જાણે છે કે, નિગાર ‘મુઘલ–એ–આઝમ’ના સર્જક કે. આસીફની (વન ઓફ ધ’) પત્ની હતી. આસીફે અગાઉ સિતારાદેવી સાથે અને છેલ્લે દિલીપ કુમારની સગી બહેન અખ્તર સાથે લગ્ન કર્યા હતા. વચમાં, હવાફેર માટે નિગાર સુલતાના સાથે ય લગ્ન કરી લીધાં!... એક ચેઇન્જ મળે! જેને પરિણામે દિલીપે જીવનભર આસીફ–અખ્તરને માફ કર્યા નથી. બીજી વાત તમે એ પણ જાણો છો કે, નિગાર સુલતાનાની દીકરી હિના કૌસર (ફિલ્મ ‘મૈં તુલસી તેરે આંગન કી’ની તવાયફ) બે–પાંચ ફિલ્મોમાં કામ કરીને દાઉદ ઇબ્રાહિમના જમણા હાથસમા લંડન સ્થિત ડ્રગ માફિયા ઇકબાલ મિર્ચીને પરણી હતી. મીર્ચી હમણાં બે–ત્રણ વર્ષ પહેલા ગુજરી ગયો.
(હવે પછીની પૂરી માહિતી તમને સૌથી પહેલી વાર મળી રહી છે.) મૂળ હૈદ્રાબાદના એક શરાબી ટેક્સી ડ્રાયવર સાથે તલ્લાક લઇને નિગાર મુંબઇ આવી. એ સમયના ખૂબ જાણીતા નિર્માતા–દિગ્દર્શક અને એક્ટર જગદીશ સેઠીએ એને ફિલ્મ ‘રંગભૂમિ’માં હીરોઇન બનાવી. પણ મૂળ અભણ આ છોકરીના મનમાં ઠસી ગયું હતું કે, રૂપનો ગમે તેવો ઉપયોગ કરીને સફળ થઇ શકાય છે. પહેલી જ ફિલ્મના શૂટિંગ વખતે એ કલાકારો તો ઠીક, કોઇ પણ પુરૂષના મનમાં ઠસાવી શકતી, કે એ એના પ્રેમમાં છે. સ્ત્રી હોવા છતાં કોઇ પણ પુરૂષ સાથે એવો શૅક–હેન્ડ કરતી અને હાથ છોડતી નહિ એમાં, પેલો તરત સમજી જાય કે, આમાં આગળ વધાય એવું છે. વધુ આગળ વધવા મુંબઇથી પૂના જઇને નિર્માતા–દિગ્દર્શક શાહિદ લતિફ (પ્રસિદ્ધ લેખિકા ઇસ્મત ચુગતાઇનો પતિ)ની ફિલ્મ ‘શિકાયત’માં કામ કરવાની સાથે વાત લગ્ન સુધી લઇ ગઇ. પેલો તૈયાર તો હતો પણ સ્વભાવનો સહેજ ઢીલો નીકળ્યો પણ ત્યાં સુધીમાં એનું લગ્નજીવન બર્બાદ થઇ ચૂક્યું હતું. ફિલ્મ ‘શિકાયત’ની હીરોઇન તો કિશોર સાહુની પૂર્વપત્ની સ્નેહપ્રભા પ્રધાન હતી અને ગીતકાર જે. નખ્શબના નફ્ફટ લફરાંની વાત અગાઉ આપણે કરી ચૂક્યા છીએ.
મુખ્ય કારણ આજની આપણી ફિલ્મનો હીરો શ્યામ, જે ‘શિકાયત’નો પણ હીરો હતો. હોલિવૂડના એ સમયના હીરો એરોલ ફ્લિન જેવી મૂછો રાખતો શ્યામ સવા છ ફૂટ ઊંચો અને ભારે હેન્ડસમ હતો. એને પૈસા કે ફિલ્મો કરતા ય મોટો શોખ છોકરીઓ અને શરાબનો. આઘાત લાગી શકે, પણ એ નફ્ફટાઇપૂર્વક બધાના દેખતા કહેતો પણ ખરો કે, યુવતીઓ સાથે ફક્ત પ્રેમમાં ટાઇમ ના બગાડાય... એની સાથે શરીર–સંબંધ પણ બંધાવવો જોઇએ. અર્થાત્, નિગાર સુલતાનાને ભાવતું’તુ, એ શ્યામે આપ્યું. બન્ને એક ટી–પાર્ટીાં પહેલી વાર મળ્યાની આઠમી મિનિટે બન્ને પ્રેમમાં હતા, એમાં શાહિદ લતિફ લટકી ગયો. આપણા લાડલા અને સ્વર્ગસ્થ ખલનાયક પ્રાણનું એક માત્ર લફરૂં કુલદીપ કૌર સાથેનું. એ કુલદીપ સાથે શ્યામ પણ અડકો–દડકો ખુલ્લેઆમ રમવા લાગ્યો. ‘‘એક નજરે જોનારને’’ મતે, શ્યામ અને કુલદીપ મુંબઇના પરાની ચાલુ ટ્રેનમાં ખુલ્લેઆમ ‘બધુ જ’ કરતા જોવામાં આવ્યા હતા. એ ‘આઇ–વિટનેસ’ કોણ હતો, જાણો છે? લાખો વાચકોનો લાડકો ઉર્દુ વાર્તાકાર સઆદત હસન મન્ટો. મન્ટો શ્યામની જેમ અશોક કુમાર અને એની ફિલ્મ ‘કિસ્મત’ના ગુજરાતી કોમેડિયન વી. એચ. દેસાઇનો જીગરી દોસ્ત હતો. મન્ટોએ પોતે લખેલી વાત મુજબ, ફર્સ્ટ ક્લાસના એ ડબ્બામાં એ ત્રણ જ જણા હતા. પહેલી વાર કુલદીપને મળતો હોવા છતાં શ્યામે કુલદીપને સીધું જ ‘આઇ લવ યૂ’ કહેને ઉમેર્યું પણ ખરૂં. ‘‘પેલા હરામી બચ્ચા પ્રાણને છોડી દે... ભલે મારો ય દોસ્ત રહ્યો પણ તું એને છોડીને મારી બની જા, જાનેમન. એને સીધો કરતા મને આવડે છે.’’ (કુલદીપ પ્રાણના એ હદના પ્રેમમાં હતી કે, ભાગલા વખતે પ્રાણ અને પરિવારને બધુ લાહૌર મૂકીને મુંબઇ આવતા રહેવું પડ્યું, ત્યારે પ્રાણની પ્રિય મોટર કારને આ કુલદીપ કૌર લાહોરથી મુંબઇ એકલી જાતે ચલાવીને ગાડી આપવા આવી હતી.) મરિન લાઇન્સ પર આવેલી હોટેલ સી–ગ્રીનમાં, ‘‘રાબેતા મુજબનનો કોર્સ’’ પતાવીને પોતાના રૂમમાં ગ્રેનાઇટની દિવાલને અડીને ઊભેલા શ્યામ અને કુલદીપ વચ્ચે અચાનક જ ઝગડો નહિ, મારામારી થઇ ગઇ. પાવરફૂલ શ્યામે કુલદીપના મોંઢા ઉપર રાક્ષસી મુક્કો માર્યો. કુલદીપ પણ ખલનાયિકા હતી. એ ખસી ગઇ ને તરત ભાગી પણ ગઇ.શ્યામનો હાથ પૂરજોશ ભીંતને અથડાયો. હાથે ફ્રેક્ચર ઘણું મોટું આવ્યું હતું. એ પછી શ્યામ તાજી નામની સ્ત્રીને પરણ્યો અને નિગાર સુલતાના અનેક ફિલ્મોના દિગ્દર્શક એસ. એમ. યુસુફને પરણી. એ તો બધાને ખબર છે કે, ફિલ્મ ‘શબિસ્તાન’ (જેમાં ડાન્સર હૅલને પહેલી વાર કામ કર્યું હતું.)ના શૂટિંગ વખતે ઘોડા ઉપર બેઠેલા શ્યામને ઘોડાએ ઉછળીને પાડી દીધો અને પાછલા બન્ને પગે શ્યામના મોંઢા ઉપર અનરાધાર લાતો મારીને ત્યાં જ મારી નાંખ્યો હતો.) શ્યામના મૃત્યુ વખતે પતિદેવ એસ. એમ. યુસુફને પોતાની પત્ની નિગાર સુલતાનાને ઘરમાં રીતસર બંધ કરી દેવી પડી હતી, જેથી ગામમાં પાછો ભવાડો ન થાય. નિગાર શ્યામનું મૌત બર્દાશ્ત કરી શકી નહોતી. કહે છે, નવી બિલ્લી મળી જતા નિગાર શ્યામ માટે રસકસ વિનાની થઇ ગઇ, પણ નિગારે તો એને પ્રેમપત્રો અઢળક સંખ્યામાં લખે રાખ્યા. એ પત્રોને શ્યામ દોસ્તોની મહેફીલોમાં ખડખડાટ હસતા હસતા ઉઘાડેછોગ મોટેથી વાંચી સંભળાવતો... નિગારે લખેલા સેક્સના વર્ણનો સાથે! બધેથી ભાંગી પડેલી નિગાર સુલતાના ફિલ્મોમાં કામ ચાલુ રાખવા, તમે માંગો એ આપવા ફક્ત તૈયાર જ નહોતી... આપતી પણ હતી. એમાં ફિલ્મી પત્રકારો જેની મશ્કરી કરવા ‘મહાકવિ’ કહીને ઉડાવતા, એ ગીતકાર ડી. એન. (દીનાનાથ) મધોક સાથે નિગારે નવેસરથી લફરૂં માંડ્યું. મધોકે ય શોખિન જીવ હતો. કોઇ અત્યારે તો નહિ જ માને, પણ દેશના ભાગલાના પેલા સ્ત્રીઓના ગંજાવર શોખિન આ મધોક એક ડાન્સરમાંથી એક્ટ્રેસ બનેલી ‘ઇર્શાદ’ નામની છોકરી પાછળ મહિને રૂ. ૧૦ હજાર લૂટવતો. પોતાના લાહૌરમાં એણે રાવિ નદીને કિનારે એક આલીશાન બંગલો ઇર્શાદને ભેટ કરી દીધો હતો.
અર્થાત, આ ફિલ્મના હીરો–હીરોઇન શ્યામ અને નિગાર સુલતાના બન્નેને પોતાને આંકડો યાદનહિ હોય, એટલી માતબર સંખ્યામાં પ્રેમ (!) કર્યા છે. નિગાર સુલતાના પાછળે ય પૈસોનો ધૂમાડો કર્યા બાદ ‘મહાકવિ’ એરણજીત સ્ટુડિયોની ફિલ્મ ‘બેલા’માં નિગારને હીરોઇનનો રોલ અપાવ્યો. બન્ને એકબીજામાં મસ્ત હોય ત્યારે નિગાર કહેતી, ‘‘ડાર્લિંગ... હવે જઉં... ?’’ એટલું બોલીને મધોકના ખિસ્સામાંથી રૂ. ૧૦૦/–ની નોટો કાઢીને ફ્લોર પર વેરાયેલી નોટો વીણી લેવામાં ય શરમ અનુભવતી નહોતી. ફિલ્મ ‘બેલા’ અધોગતિને જઇને વરી. મધોક ખેદાનમેદાન થઇ ગયો, પણ નિગારની જ કાર લઇને ભાગી ગયો... ક્યાં? એ તો એ એકલો જ જાણે! આ બાજુ, પિતાની ઉંમરના બુઢ્ઢા મધોક સાથેના લફરાંની વાતો એ જમાનાના ફિલ્મી પત્રોએ ખૂબ ચગાવી, એમાં બદનામ નિગારને ફિલ્મો મળતી ય બંધ થઇ ગઇ. માહિતીના શોખિન વાચકો માટે રેકોર્ડ પૂરતી બે વાત કે આ ફિલ્મ ‘બેલા’માં સંગીત બુલો સી રાનીનું હોવા છતાં તત્સમયના બીજા ગ્રેટ સંગીતકાર શ્રીનાથ ત્રિપાઠીએ સેકન્ડ હીરોનો રોલ કર્યો હતો અને બીજું... આ ફિલ્મના દસેદસ ગીતો જોહરાજાન અંબાલેવાલીએ ગાયા હતા.
અત્યંત ગંદાગોબરા રહેતો દિગ્દર્શક કે. આસીફ સ્ત્રીઓના મામલે શ્યામ કે મધોકથી ય ચઢે એવો હતો, એટલે નિગારને ગમી ગયો. લગ્ન યે કર્યા ને તરત તોડી ય નાંખ્યા. પછી પાકિસ્તાનનો અને પોતાને દિલીપ કુમાર માનતો ઇશરત નામનો સોહામણો યુવાન નિગારને ગમી ગયો. પોતાનાથી ઉંમરમાં ઘણો નાનો હોવા છતાં નિગાર ઇશરતની સાથે એ જ્યાં ઉતરતો હતો, તે હોટેલ એસ્ટોરિયામાં જ રાતદિન પડી પાથરી રહેતી. કહે છે કે, ઇશરતમાં એને શ્યામ દેખાતો હતો. પેલાએ પણ જેટલું લૂંટવાનું હતું, એ લૂંટીને પાછો પાકિસ્તાન ભેગો થઇ ગયો.
‘મુગલ–એ–આઝમ’માં મધુબાલાની સાથે ‘તેરી મેહફીલ મેં કિસ્મત આઝમા કર હમ ભી દેખેંગે...’ કવ્વાલી ગાનાર નિગાર સુલતાના છેલ્લે માલા સિન્હા–વિશ્વજીતની ફિલ્મ ‘દો કલીયાં’માં માલાની મોમના રોલમાં જોવા મળી હતી. આ ફિલ્મની બીજી હીરોઇન પૂર્ણિમા આ જ ફિલ્મના નિર્માતા ભગવાનદાસ વર્માને પરણી હતી. પૂર્ણિમા મુસ્લિમ હતી અને એની દીકરીનો દીકરો એટલે આજનો હીરો ઇમરાન હાશમી.
...’૬૦ના દશક પછી તો જે ‘જ્યુબિલી સ્ટાર’ કહેવાયો, એ પહેલા ઠેઠ ૧૯૫૭માં પોતાની પહેલી ફિલ્મ ‘વચન’માં ગીતા બાલી સાથે આવ્યો, તે રાજેન્દ્ર કુમાર આ ’૪૯માં બનેલી ફિલ્મ ‘પતંગા’ન ફક્ત એક દ્રશ્ય માટે એક એકસ્ટ્રા તરીકે ફિલ્મના પ્રારંભમાં જ આવે છે. રાજેન્દ્ર અગાઉ મોતીલાલની ફિલ્મ ‘મિસ્ટર સંપત’ અને દિલીપ કુમારની ફિલ્મ ‘જોગન’માં ય એકસ્ટ્રા તરીકે આવી ચૂક્યો હતો. એ બતાવે છે કે, ફિલ્મોમાં નસીબ અજમાવવા કેટલું અને કેટલા વર્ષો સુધી ઝઝૂમવું પડે છે!
દેવ આનંદ ફિલ્મ 'પેઈંગ ગેસ્ટ'માં નૂતનને સાયકલના ડાંડા ઉપર (ડબલ સવારી) બેસાડીને ગીત ગાય છે, 'માના જનાબને પુકારા નહિ' અમે નાનપણમાં એ ગીત દેવ-નૂતનની ડબલ સવારીમાં જોયેલું. એ પણ યાદ છે કે, દેવ જેની સાયકલ લઇને ભાગે છે. એ બે જણ પૈકીનો એક પતલો દિગ્દર્શક સુબોધ મુકર્જી હતો. એ દ્રશ્ય એ વખતના ભારતના માહિતી-પ્રસારણ મંત્રી શ્રી.કેસકરને અત્યંત બિભત્સ લાગ્યું હોવાથી આખું ગીત ફિલ્મમાંથી કાઢી નાંખ્યું હતું. દિગ્દર્શક વિજય આનંદ (ગોલ્ડી)એ બુધ્ધિ વાપરીને એનું એ જ ગીત પણ સાયકલ બે-કરીને નવેસરથી શૂટ કર્યું હતું. અત્યારે તમે એ ગીત જુઓ તો બન્નેને અલગ અલગ સાયકલો આપવામાં આવી છે.
બહુ નાનકડી ઉંમરમાં આ ગીત જોયું. એમાં દેવ આનંદ અને સાયકલ-બન્ને યાદ રહી ગયા હતા, ફક્ત આગળ બેસે, એવી નૂતન લાવવાની બાકી હતી. (એ વાત જુદી છે કે, એ જમાનામાં સાયકલ તો ભાડે મળતી! ...આ તો એક વાત થાય છે.) પણ પહેલી વાર પ્રેમમાં પડયો (બન્ને તરફી), ત્યારે પેલીને કેમ્પના હનુમાન દર્શન કરવા સાયકલ પર બેસાડીને લઈ જવાની મેં હઠ પકડી હતી. એને બે વાતો સમજાતી નહોતી કે, 'પ્રેમમાં મેક્સિમમ શ્રીકૃષ્ણના દર્શને જવાય... હનુમાનજી ક્યાંથી આવ્યા? અને એની બીજી મૂંઝવણ એ હતી કે, આ મને સાયકલના કેરિયર ઉપર બેસાડવાને બદલે આગળના ડાંડા ઉપર કેમ બેસાડવા માંગે છે?' એ ભોળીને ક્યાં ખબર હતી કે, 'બેન, તું નૂતન હોય કે નિરૂપા રૉય... સાયકલ ચલાવનારો તો દેવ આનંદ છે!'
દેવ આનંદ ગાંડો નહોતો થઈ ગયો કે, બીજી વખત સાયકલ લઈને ફિલ્મ 'તેરે મેરે સપને'માં નૂતનને બદલે મુમતાઝને બેસાડીને ગાય છે, ''હે મૈંને કસમ લીઈઈઈ... હે તૂને કસમ લીઈઈઈ'' યાદ રાખો દોસ્તો, દેવની સાયકલ ઉપર આગળ બેઠેલું પાત્ર બદલાયું હતું, સાયકલ નહિ! દેવે પાછી 'સ્પેર'માં એક તઇણ પૈડાંવાળી ત્રીજી સાયકલ (હેમા માલિની) રાખી હતી 'જાગો ગ્રાહક જાગો...'
કબુલ કરું છું કે, હજી એટલી ચલાવતા નહોતી આવડતી કે, આવી ડબલ-સવારી કરવી હોય તો પહેલા આપણે બેસી જવાનું કે એને બેસાડવાની, એની ખબર પડે! પણ મારા સંસ્કારોએ શીખવ્યું હતું કે, પહેલું માન હંમેશા સ્ત્રીને (અથવા સ્ત્રીઓને) આપવું. એટલે સૌજન્યપૂર્વક મેં કહ્યું, 'બહેન, પહેલા તમે બેસી જાઓ.' (પહેલા ગોળીબાર વખતે તો પ્રારંભ 'બહેન'થી જ કરવો પડે... ભારતભરમાં એમ જ થાય છે. આ કોઈ મારી એકલાની શોધ નથી. આપણે એટલું ધ્યાન રાખ્યું કે, બદલામાં એણે મને ''સારું, ભાઈ...'' નથી કીધું ને?
વૈષ્ણોદેવીનો ગઢ ચઢવાનો હોય, એમ એ મને કહે, ''ઘોઑડાવાળો નંઇ આવે?'' હું ચમક્યો. શહેરભરના ઘોડાગાડીઓવાળાઓને હું ઓળખતો હતો, પણ મારાથી વધુ હેન્ડસમ એકેય નહોતો. તો આ નવો ક્યાંથી આવ્યો? પણ એણે તરત ખુલાસો કર્યો, ''એવું કાંય નથ્થી. શાયકલ જરી ઊંચી છે ને તે મેં 'કૂ... બાજુમાં ઘોઑડો ઊભો રાઇખા પછી શાયકલ પર ઠેકડો મારી દઉં.'' (સૌરાષ્ટ્રબાજુ સીધેસીધો 'ઘોડો' બોલવાને બદલે એ લોકો વચમાં એક 'ઑ' ઉમેરે છે.)
પ્રેમોમાં પહેલો ચાન્સ કદી ઘોડાને ન દેવાય... આપણે લેવો પડે, એટલે મેં કીધું, ''સિલુ... હું તમને તમારી કમરેથી પકડીને ઊંચી કરીને સાયકલના ડાંડા ઉપર બેસાડી દઉં..? સાયકલ પર તમારો રાજ્યાભિષેક થઈ જાય, પછી હું સીટ પર બેસીશ.'' હજી એને 'આપ' કે 'તમને' સંબોધનને બદલે તુંકારાથી બોલાવવાની વાર હતી... આવામાં ઉતાવળો ન કરાય... છતાં 'બહેન' છેકી નાંખીને એને 'સિલુ' કહીને બોલાવી. ગ્રામરની દ્રષ્ટીએ આમ તો મારે શિલ્પાનું 'શીલું' કરવું જોઈએ, પણ એના I.Q. અને એના જનરલ નૉલેજ મુજબ Seilla શબ્દનું ટુંકુ નામ 'સિલુ' વધારે ફિટ બેસે... ને એને એમ થાય કે, 'આ લે લ્લે... વાલમો તો મને ઇંગ્લિસ નામથી બોલાવે છે.'
રોમાન્સમાં પહેલી ભૂલ તો બધાને થાય વળી. મને એટલી તો ખબર કે સાયકલ ચલાવતી વખતે પગના પેંડલ આગળની તરફ મારવાના - પાછળ નહિ. સિલુને મારા તરફ માન થયું. એની 'હા' પછી મેં એને ઉચકીને મારી બાહોંમાં લીધી. ફિલ્મ 'પાકીઝા'માં રાજકુમાર મીના કુમારીને ઉચકતો હોય, એવું મને એકલાને લાગતું હતું. પ્રેમોમાં આવા તબક્કે ધ્યાન સાયકલ ઉપર ન રખાય... સિલુ એટલે કે, સનમની આંખોમાં રખાય! પ્રણયનો એ સૌથી ઉચ્ચતમ તબક્કો હતો ને સાયકલ નિમિત્ત બનવાની હતી... બની. મેં સિલુને ઉપરથી ડાંડા ઉપર છોડી દીધી, તો નીચે સાયકલ જ ન હતી. સાયકલ આ બાજુ હતી. કહે છે કે, આવા અકસ્માતોમાં પાછળના બન્ને કૂલાઓ એકસાથે જમીન પર પછડાયા હોય તો વધારે વાગે છે. વારાફરતી એક પછી એક કૂલો પછડાયો હોય તો સૌથી વધારે વાગે છે. પણ ખબર નહિ... કઇ ફેક્ટરીમાં એ બન્ને કૂલાનો સેટ બનાવી લાવી હતી કે, અવાજના ધડાકાની બરોબરીનું એને કાંઈ વાગ્યું નહિ! એ તો ખંખેરીને ઊભી થઈ ગઈ... આપણને મ્યુનિ. ઉપર આવા રસ્તાઓ બનાવવા બદલ સખ્ખત ખીજો ચઢે...! પુરાણોમાં ય કીધું છે કે, દરેકને દરેક વખતે દરેક મેહનતનું ફળ મળે, એ જરૂરી નથી. મને ય ન મળ્યું. સિલુડીનો વાળ બી વાંકો ન થયો. (સૉરી કરેક્શન :સિલુડીનો કૂલો ય વાંકો ન થયો! બોલ શ્રી અંબે માત કીઇઇઇઇ...?)
એ નિશ્ચય હતો કે, મારે એને બેસાડવી તો ડંડા ઉપર જ હતી... ભલે પછી હું સીટ ઉપર બેઠો હોઉં કે ન હોઉં! ફ્રેન્કલી... ગાડીમાં આપણી બાજુમાં બેઠેલી કે સ્કૂટર ઉપર આપણી પાછળ બેઠેલી વાઇફ કરતા સાયકલના ડાંડા ઉપર બેઠેલી વાઈફમાં મને ભરચક રોમાન્સ લાગે છે. વારાફરતી, આ ત્રણે ચાન્સો કોઇને મળતા નથી. 'કભી કિસી કો મુકમ્મલ જહાં મહિ મીલતા !...હોઓઓઓ ! ગાડીઓમાં આગળના બૉનેટ ઉપર બેસાડો, તો શું ઘંટડી રોમાન્સ આવવાનો છે? વૉર્ડ-બોય વૃધ્ધ પેશન્ટને સ્ટ્રેચર પર સુવાડીને O.T.માં લઈ જતો હોય એવું લાગે. ('ઓટી' એટલે ઑપરેશન થીયેટર) ગલીપચી એટલે કે રોમાન્સની મઝા તો સ્કૂટરોમાં ય નથી. હજી સુધી વર્લ્ડમાં એક સ્કૂટરવાળો પોદા થયો નથી, જે બંધ પડેલા સ્કૂટરની કીકો વાઇફ પાસે મરાવે! સ્કૂટરમાં - ભલે આપણી સીટની આગળ એક નાનકડી બેબી સીટ નંખાવો, પણ ત્યાં સગ્ગી વાઇફને બેસાડી શકાતી નથી. નારીયેળ નીચે ફૂલ મૂક્યું હોય તેવું લાગે !
તો બીજી બાજુ સનમને સાયકલ પર બેસાડવાનો આ મજો લૂંટી તો જુઓ. એ દિવસ પૂરતી ક્લિન-શેવ કરેલી આપણી દાઢી ગમ્મતમાં એના ભોડાં ઉપર અડાડ-અડાડ કરવાની. એક હાથે ફાવતી હોય (પ્રેમિકા નહિ, સાયકલ એક હાથે ફાવતી હોય) તો બીજા છૂટ્ટો હાથે આપણા પોતાના બરડામાં ખંજવાળ આવતી હોય તો ખણી પણ શકાય અને હાથ ખાલી હોય તો, ''સિલુ... તારા ખભા કેવા મજબુત છે!'' એમ કહીને એના ખભાને એક વાર અડી લેવાય. આમાં કોઈ ના ન પાડે. અસલી રોમાન્સ હવે શરૂ થયો કહેવાય. ફાયદો એ કે, મજબુત ખભાવાળી છેવટે ઘરમાં લાવવાની હોય તો ધૂળજીને રાખવાની જરૂર નહિ ને બા ય ના ખીજાય! સુઉં કિયો છો?
સાયકલના ડાંડા ઉપર બેઠેલી પ્રેમિકા ઝીણકું-ઝીણકું હસતી હસતી ડોકી ઊંચી કરતી આપણી સામે જોતી હોય, એની ઊડતી/લહેરાતી/ઝૂમતી ઝૂલ્ફો (માથે ડબલું રેડીને તેલ ન નાંખ્યું હોય તો) આપણા ચેહરા ઉપર અથડાઉ-અથડાઉ કરતી હોય, એના બે હાથ સાયકલના ગવર્નર ઉપર હોય ને આપણા બ્રેક ઉપર! બસ, જરૂર પડે ત્યારે સમયસર એ બ્રેકો મારી ન શકીએ, ને બન્ને જણા ભમ્મ થઈ જઇએ, એ જુદી વાત છે!
પણ આ બધું રોમેન્ટિસિઝમ હજી વિચારો પૂરતું મર્યાદિત હતું-વાસ્તવિક નહિ. સાયકલ અને મુમતાઝ બન્ને મળી ગયા હતા પાછળની સાઇડથી મારા બન્ને કાન જુઓ તો હું દેવ આનંદ જેવો લાગું પણ ખરો... આખેઆખો નહિ, બે કાન પૂરતી વાત થાય છે... અને મને ચાલુ સાયકલે ગાતા પણ આવડતું હતું, ''સાંસ તેરી મદિર-મદિર, જૈસે રજનીગંધા... હોઓઓઓ!'' ''અસોક, તી હું કઉ છું કે, શાયકલને માથે બેસવાને બદલે બાજુમાં શાયકલ પકડીને હાલતા-હાલતા શાયકલ હલાવીએ તો?''
(આ આખા વાક્યમાં ત્રણ-ત્રણ વખત 'સાયકલ' શબ્દનો પ્રયોગ કરવાની ક્યાં જરૂર હતી? શિક્ષકો અને સાહિત્યકારો પ્રેમોમાં પડે, ત્યારે શૈક્ષણિક સમસ્યાઓ આવી ઊભી થાય છે. આતો એક વાત થાય છે.) મેં કીધું, ''એવી અદાઓથી તો વહેલી પરોઢે ઘરમાં છાપું નાંખવા આવતા ફેરીયાઓ સાયકલ પકડીને આવતા નથી. સિલુ, એટલું યાદ રાખ કે, સમાજને એવું ન લાગવું જોઈએ કે, આ બહેન સાયકલને અને મને-બન્નેને ભાડે ફેરવે છે.''
''તો તમે કિયો એમ...! બોલો, પહેલા તમે બેસો છો કે હું હબડીક કરતી બેસી જાઉં?''
એની વાતમાં દમ હતો, સાયન્સ હતું... પણ લૉજીક નહોતું. સાયકલ પાસે જરાક અમથી સ્પીડ પકડાવીને એ ઠેકડો મારીને આગળના ડાંડા ઉપર બેસવા ગઇ... મોટો ભમ્મઅવાજ સાયકલની કઇ બાજુથી આવ્યો હતો, તે યાદ નથી.
બસ. સૌથી સલામત અને સર્વોત્તમ પ્રવાસ એટલે અ.મ્યુ.કો.ની બસમાં બેસવાનું અમે નક્કી કર્યું. દેવ આનંદ નહિ તો અમોલ પાલેકર તો બસોમાં જ હીરોઇનો સાથે મુસાફરી કરતો'તો ને?
સિક્સર
- કેવો સડસડાટ સાચો પડી રહ્યો છું હું...? કે દેશમાં અનામત વગરની એક જ કૌમ બાકી રહેશે-બ્રાહ્મણોની. મારો પેલો લેખ વાંચ્યા પછી ય બે-ચાર જણા પૂછવા આવ્યા, ''દવે એટલે તમે કયા બ્રાહ્મણ?''
જગતમાં જો કચરો ફિલ્મ જોવી એ પાપ હોય, તો એવી ફિલ્મ વિશેનો લેખ વાંચવો, તો મહાપાપ ગણાશે. જરા સોચો. આપણા જમાનાની સમજો ને... ઑલમૉસ્ટ, બધી ફિલ્મ કચરાછાપ હતી ને મેં બધી જોઇ ને તમે બધી વાંચી છે.... આપણે નર્કમાં જતા પહેલા નર્કના ગૅટ નં. ૪ ઉપર મળીશું.... જો આપણને સ્વર્ગમાં જવાની પરવાનગી નહિ આપે તો, આ કૉલમની તમામ ફિલ્મો વિશે મારૂં લખાયેલ ટુંક સમયમાં બહાર પાડનારૂં પુસ્તક 'ફિલ્મ ઈન્ડિયા' નર્કના ગૅટ કીપરને ગિફ્ટ-પૅક કરીને આપવાની ધમકી આપી દઇશું... સંભવ છે, આટલું મોટું જોખમ ઉઠાવવાને બદલે, એ આપણને બધાને સ્વર્ગના ફ્રી-પાસ આપી દે... સુંઉ કિયો છો...?
શશધર મુકર્જી ફિલ્મીસ્તાન સ્ટુડિયોના સર્વેસર્વા હતા અને વર્ષમાં ઍવરેજ ૪-૫ ફિલ્મો તો ઉતારતા હતા. મોટા ભાગે તો એમણે ફિલ્મો નથી ઉતારી.... કચ્ચરઘાણ ઉતાર્યો છે! બધું મળીને એમણે ૩૦ ફિલ્મો ઉતારી છે ને એકે ય માં એડ્રેસીઝ નથી.... (એટલે કે, ઠેકાણાં નથી!) જુઓ, તમે નામો સાંભળ્યા હોય એવી ફિલ્મીસ્તાને ઉતારેલી થોડી ફિલ્મો જોઇ જુઓ... શબનમ, શબિસ્તાન, આનંદમઠ, અનાર કલી, શર્ત, નાગીન, નાસ્તિક, જાગૃતિ, આબે-હયાત, હમ સબ ચોર હૈ, દુર્ગેશ નંદિની, તુમ સા નહિ દેખા, પૅઇંગ ગૅસ્ટ, ચંપાકલી, દૂજ કા ચાંદ અને બદતમીઝ....
મતલબ, કેવળ ધંધો ધ્યાનમાં રાખીને સફળ સંગીતકારો લઇને કચરો તો કચરો, ફિલ્મો બનાવવાની. આપણને ક્રોધ તો એ વખતના હીરો-હીરોઇનો ઉપર કાયદેસર ચઢવો જોઇએ કે, ગમે તેવી ફાલતુ ફિલ્મ કરી લેવાની? તમારો પોતાનો ય કોઇ ટેસ્ટ હોય કે નહિ?
પણ હું જ એમનો બચાવ કરીશ કે, ફાલતુ ફિલ્મો સ્વીકારવા સિવાય એમની પાસે બીજો વિકલ્પે ય કયો હતો? એ '૪૦-'૫૦ કે '૬૦ના દાયકાઓમાં ૧૦માંથી ૧૧ ફિલ્મો આવી જ બનતી હતી ને જે એકાદી 'સારી' અથવા 'ક્લાસિક' કહીએ, એ તો દસેક વર્ષમાં માંડ એકાદી બનતી!
યસ. સંગીત એક એવું પરિબળ હતું, જેના કારણે એ જમાનાની મોટા ભાગની ફિલ્મો આજે ય આપણને યાદ છે. મૅલડીના એ બન્ને દશક ('૪૬થી '૬૬ સુધીના)માં ફિલ્મો ભલે જેવી તેવી ઉતરતી, સંગીત સદાબહાર હતું. આ જ જુઓ ને, 'મુનિમજી'.... દાદા બર્મન કેવા ખીલ્યા હતા? મંજૂર કે આ ફિલ્મમાં હિટ કરતા ફ્લૉપ ગીતો વધુ હતા પણ કોઇનાથી ય ગભરાયા વિના, જે ૩-૪ ગીતોની વાત કરી શકાય એમ છે, એ તો આજ સુધીનું અમરત્વ પ્રાપ્ત કરી ચૂક્યા છે. કિશોર દેવ આનંદ સિવાય કોઇને પ્લેબૅક આપતો નહતો ને એમાં ય સંગીત દાદા બર્મનનું હોવું જોઇએ ને (હજી બીજી વખત, 'એમાં ય...) દેવ હોય તો ય શું થઇ ગયું, આખી ફિલ્મમાં એકગીત તો બહુ થઇ ગયું! અને નસીબનો બળીયો ય કેવો? આખી ફિલ્મમાં લતા મંગેશકર છવાયેલી રહી હોવા છતાં મશહૂર તો કિશોરનું જ, 'જીવન કે સફર મેં રાહી, મિલતે હૈં બિછડ જાને કો...' જ ઉપડયું. નહિ તો મેં સાંભળી છે, ત્યાં સુધી લતા મંગેશકરે લાઇફ-ટાઇમમાં પહેલી અને છેલ્લી વાર આશા ભોંસલે જેવી નટખટ હરકતોવાળું ગીત, 'ઘાયલ હિરનીયા, બન બન ડોલે...' તમને ગીતની રૅકૉર્ડમાં સાંભળવા નહિ મળે, પણ સાઉન્ડટ્રૅક ઉપર લતાએ સરગમ અને હાસ્યરસિકતાનો મારીને મારા જેવા લતાપ્રેમીઓને અશોક-અશોક કરી નાંખ્યા છે! યસ. લતાએ જવલ્લે જ આવા તોફાનો કર્યા છે અને... કર્યા હોય ત્યારે આપણને કેવી મસ્તી ચઢી જાય?
અફ કૉર્સ, જ્યારે નરગીસની ફિલ્મ 'મીસ ઈન્ડિયા'નું ગીત આખું રૅકૉર્ડ થઇ ગયા પછી દાદાએ ફિલ્મના રશિઝ જોયા, ત્યારે ખબર પડી કે ફિલ્મમાં નરગીસનો રોલ તો તોફાની છોકરીનો છે ને મેં જરા ગંભીર ગીત બનાવી નાંખ્યું છે...! બદલવું પડશે, આખું ગીત નવેસરથી કમ્પોઝ કરીને રેકૉર્ડ કરવું પડશે. તરત લતાને ફોન કર્યો. એકનું એક ગીત બીજી વાર રૅકૉર્ડ કરવામાં એને કોઇ વાંધો નહતો, પરંતુ એ આવી નહિ. ઉપરથી માણસ મૅસેજ લાવ્યો કે, લતા બીજી વાર એ ગીત રૅકૉર્ડ નહિ કરે! ખતમ્મ... બાત ખત્તમ...! બન્ને વચ્ચે બોલવાના ય સંબંધો સળંગ ચાર વર્ષ સુધી ન રહ્યા એટલે કે, '૫૮થી '૬૨ સુધી કાકાની એકે ય ફિલ્મમાં લતાને ન લેવાઇ. એ બધા ગીતો સુમન, ગીતા કે આશાને ફાળે ગયા. લતાના પોતાના કહેવા મુજબ આ ઝગડો કેવળ ગેરસમજનો હતો, બીજા કોઇ કારણથી નહિ! અંદરનું એક કારણ એ પણ હતું કે લતાનો દબદબો કોઇ ડૉનથી કમ નહતો. એની સામે અવાજ ઉઠાવવાની હિમ્મત એક બર્મન દાદા અને બીજા શંકર-જયકિશન જ બતાવી શક્યા. અને આમે ય, લતા માટે ય આ એક બીઝનૅસ હતો. ચાર વર્ષ વધારે ભારે પડયા-એના ગીતો ઓછા થવાથી નહિ, પણ એના ગીતો હરિફ ગાયિકાઓ લઇ જવા માંડી, એટલે સમય સાચવીને બર્મન દાદા સાથે પાછું સમાધાન કરી લીધું ને જે પહેલું ગીત ગાયું એ, 'મોરા ગોરા અંગ લઇ લે, મોહે શ્યામ રંગ દઇ દે' (ફિલ્મ 'બંદિની'નું) હતું. અગાઉ મીડિયાની ગેરસમજ મુજબ લતાએ પહેલું ગીત ફિલ્મ ડો. વિદ્યાનું 'પવન દીવાને, ન માને ઉડાયે મોહા ધુંઘટા' હતું. ફોટોકૉપી જેવું આવું બીજું સમાધાન મુહમ્મદ રફી સાથેના ઝગડામાં કરી લેવામાં આવ્યું. રફીને કોઇ લૉસ નહતો, પણ લતાના યુગલ-ગીતો સુમન કલ્યાણપુર ઉપાડી જાય, એ ક્યાંથી બર્દાશ્ત થાય?
બર્મન દાદા માટે આ ફિલ્મ 'મુનિમજી'નું ૧૯૫૫નું વર્ષ અધરવાઇઝ ફાલતું રહ્યું. આ વર્ષમાં એમની પાંચ ફિલ્મો આવી, એના ગીતો ઘણા સામાન્ય રહ્યા-હેમંત દા ના બે ગીતો 'ચુપ હૈ ધરતી...' અને 'તેરી દુનિયા મેં જીને સે, તો બેહતર હૈ...' અને એક ''લતાફતનું'' ગીત, 'ફૈલી હુઇ હૈ, સપનોં કી બાહેં...' (ફિલ્મ ઘર નં. ૪૪)ને બાદ કરતા ફિલ્મ 'દેવદાસ', 'સોસાયટી', 'મુનિમજી' અને 'મદભરે નૈન' (જેમાં લતાના આપણા જેવા સખ્ખત ચાહકોએ જ સાંભળ્યું હોય એવું, ''આ પલકોં મેં આ... સપને સજા...'')ની સામે ઓપી નૈયર એક વિરાટ સુરમા સાબિત થયા હતા. શંકર જયકિશનની તો આખા વર્ષની એક જ હિટ ફિલ્મ હતી, 'શ્રી.૪૨૦'. ત્યારે ઓમકાર પ્રસાદ નૈયરની પાંચમાંથી ચાર ફિલ્મો હિટ ગઇ, 'બાપ રે બાપ', 'મિ. ઍન્ડ મિસીસ' '૫૫', 'મીસ કૉકાકોલા', 'મુસાફિરખાના' અને નૌશાદ નહિ પણ 'નાશાદ'ના સહસંગીતમાં આવેલી 'સબ સે બડા રૂપૈયા'.
નૉર્મલી, બર્મન દાદાના આસિસ્ટન્ટ તરીકે એમનો પ્રસિધ્ધ પુત્ર પંચમ એટલે કે રાહુલ દેવ હોય કે ફિલ્મ 'હમદોનોં'વાળા જયદેવ હોય, પણ અહીં સુહિૃદ કરને મદદનીશ બનાવાયા છે. આ સંગીતકારનો વર્લ્ડ નહિ તો હિંદી ફિલ્મો પૂરતો એક રૅકૉર્ડ આજ સુધી અનબ્રોકન છે, આખી કરિયરમાં ફક્ત એક જ ફિલ્મમાં સંગીત આપવાનો અને એમાંથી ફક્ત એક જ ગીત ૧૦૦ વર્ષ ચાલે એવું મધુરૂં બનાવવાનો, 'સાથ હો તુમ ઔર રાત જવાં, નીંદ કિસે અબ ચૈન કહાં...' (કેવું મધુરૂં ગીત ઍકૉર્ડિયન અને મટકી વાગી છે આ ગીતમાં!) ફિલ્મમાં મનોજ કુમાર અને સિંધી હીરોઇન કુમુદ છુગાનીએ સમગ્ર ગીતના માતૃપક્ષના સામટા લગ્નો કરાવવા ખૂબ જ મેહનતો કરી છે. ફિલ્મ હતી, 'કાંચ કી ગુડીયા' ('૬૧)
યસ. ભાગ્યે જ કોઇ બીજા ગીતકાર સાથે કામ કરતા સાહિર લુધિયાનવીને શૈલેન્દ્ર માટે પૂરતો આદર હોવાથી આ ફિલ્મમાં એ બન્ને સાથે આવ્યા છે.
'મુનિમજી'નો એક ચમત્કાર જોવા જેવો છે. આપણાં ધી ગ્રેટ સંગીતકાર મદન મોહન આ ફિલ્મમાં હીરોઇન નલિની જયવંતના ભાઇનો રોલ કરે છે. માત્ર મેહમાન કલાકાર જેવો ટચૂકડો રોલ નથી.... માફકસરનું ફૂટેજ મળ્યું છે ને તમે ઓળખી શકો કે આ મદન મોહન છે. તો એ જમાના પૂરતો એક નવો રૅકૉર્ડ એ પણ બન્યો હતો કે, ખલનાયક પ્રાણે અગાઉ કોઇ ફિલ્મમાં ગાયું નહોતું, તે અહીં લોકલાડીલા ગીત 'દિલ કી ઉમંગે હૈં જવાં...'માં ગીતા દત્ત-હેમંત કુમારની સાથે કોઇ ઠાકૂરના બેસૂરા અવાજમાં પ્રાણ ગાય છે. હીરોઇન નલિની જયવંતે તો પોતાની અગાઉની ઘણી ફિલ્મોમાં પોતાના ગીતો ગાયા જ છે, પણ ટીપિકલ મહારાષ્ટ્રીયન સીકેપી એટલે કે કાયસ્થ જ્ઞાાતિની નલિની નૂતન-તનૂજાની સગી માસી થાય. બહુ ઓછાને ગળે આ વાત ઉતરશે કે, મધુબાલા વૈજ્યંતિમાલા, નરગીસ, મીના કુમારી કે વહિદા રહેમાન જેવી સુંદરીઓને પાછળ રાખીને હિંદી ફિલ્મોની સર્વાધિક સુંદર હીરોઇનનો ખિતાબ નલિની જયવંત જીતી ગઇ હતી. દાદામોની અશોક કુમારની પ્રેમિકા નલિની '૪૦ના દશકમાં ગુજરાતી દિગ્દર્શક વીરેન્દ્ર દેસાઇને પરણી હતી, જે એને ખૂબ મારઝૂડ કરતો હોવાથી ડિવૉર્સ લઇને આ જ ફિલ્મ 'મુનિમજી'માં બારે માસ રોતડી માં નિરૂપારૉયના પતિનો રોલ કરે છે, તે પ્રભુ દયાલને પરણી હતી. પ્રભુને તમે દેવ આનંદની સાથે ફિલ્મ 'એક કે બાદ એક'માં તેમ જ કિશોર કુમારની ફિલ્મ 'ન્યુ દિલ્હી'માં જબિન જલિલના પ્રેમીના રોલમાં જોયો છે.
એ સમયની મોટા ભાગની ફિલ્મોમાં હીરોલોગ લાંબી બાંયની એક બટનવાળી જરસી પહેરતા. કમરથી ઈલાસ્ટિક સાથે જરસી પૂરી થાય. દેવ આનંદ જ નહિ, પ્રદીપ કુમાર આવી જરસીઓનો શોખિન હતો. એ વાત જુદી છે કે, 'મુનિમજી'ની શરૂઆતમાં દેવ આનંદને ડાકૂના રોલમાં આપણે જોવો પડે છે, એ જલ્દી મગજમાં ઉતરતું નથી. દેવ ડાકૂનો રોલ કરે, વિજય માલ્યા રામાયણની વ્યાસપીઠ પર બેઠો હોય એવું લાગે.
ફિલ્મની સો કૉલ્ડ સાઇડ હીરોઇન અમિતાને ભાગે એકાદ બે ગીતો ગાવા અને છેલ્લે મરવા સિવાય કોઇ કામ કરવાનું આવ્યું નથી. પોતાનો ફિલ્માલય સ્ટુડિયો સ્થાપવા બનેવી અશોક કુમાર સાથે ફિલ્મીસ્તાનમાંથી છુટા થયેલા શશધર મુકર્જી પાસેથી તોલારામ જાલને આ સ્ટુડિયો ખરીદ્યો હતો. ફિલ્મ 'સબ સે બડા રૂપૈયા' (વિનોદ મેહરા અને મેહમુદવાળી)માં મેહમુદે આ તોલારામ જાલનની મિમિક્રી પૂરી ફિલ્મમાં કરી છે. 'ધ હોલ થિંગ ઇઝ ઘેટ...' જેવો તકીયા કલામ ફિલ્મમાં વારંવાર વાપરતો મેહમુદ- વાતવાતમાં નઠારી ગાળો બોલતા તોલારામની મિમિકી કરતો મેહમુદ કોકને બેસવાને બદલે, ''... સીટ ગંદી કરો'' કહે છે... બાય ધ વે, લતા મંગેશકરનો સૌથી માનિતો કોમેડિયન મેહમુદ હતો. કાળી ગોળ ટોપી, એવો જ કાળો રંગ,મોટું પેટ, અને બોલવામાં અત્યંત તોછડો તોલારામ મેહમુદની આ ફિલ્મ જોઇને ગીન્નાયો હતો કે નહિ, તેની તો ખબર નથી, પણ અમિતા એની રખાત તરીકે રહેતી હોવાનું સાંભળ્યું છે. એ અમિતાએ તોલારામને છોડીને દારાસિંઘની ઘણી ફિલ્મોમાં નિર્માતા-દિગ્દર્શક અને હીરો કામરાનને પરણી હતી, જેના બે સંતાનો ડાન્સ-ડાયરેક્ટર ફરાહ ખાન અને ફિલ્મ 'હાઉસફૂલ'નો નિર્માતા સાજીદ ખાન છે, જે બન્નેએ બાપને કદી માફ કર્યો નથી.
પ્રાણ ઍઝ યુઝવલ, સદાબહાર છે... આઇ મીન, હીરોઇનના ઘર કે દિલથી સદા બહાર જ હોય! પણ તો ય, પ્રાણ એ પ્રાણ છે, જેની બરોબરીનો વિલન શોધવો પડે!
આ વખતે આખો ડીસેમ્બર
કે જાન્યુઆરી લગ્નો માટે ખાલી નથી. બધા લગ્નો ફેબ્રુઆરીમાં થવાના.
આ હું તમને બીવડાવતો
નથી. કહે છે કે, પેલા બન્ને મહિનાઓમાં લગ્નનું કોઈ મહુરત જ
નીકળતું નથી. બધા લગ્નો ફેબ્રુઆરીમાં થવાના. એકાદ વર્ષ પછી દેશના કરોડો બાળકોની
જન્મ તારીખો ફેબ્રુઆરીમાં આવવાની ! (સાંભળ્યું છે કે, ફેબ્રુઆરીમાં જન્મનારા બહુ મહાન માણસો બને છે...
ભૂલચૂક લેવીદેવી !)
નવાઈ છલોછલ લાગે કે, બેવકૂફ લોકો લગ્નની પાછળ આટલો ધૂમધામ ખર્ચો કેમ
કરતા હશે ? દેખાદેખી અને ''અમે પણ
કંઈક છીએ'', એ બતાવવાની કેટલી મોટી કિંમતો લોકો ચૂકવે છે ?
એમાં ય, હવે લગ્નગાળાઓમાં નવું ભિખારીપણું શરૂ થયું છે. 'કોના બાપની દિવાળી ?'ને નામે છોકરાવાળા સીધી ધમકી જ આપી દે છે, 'અમારે તો જાનમાં ૪૦૦-માણસ આવશે !' માય ગૉડ... ૪૦૦-માણસો જાનમાં ? ૧૦૦-૧૦૦ રૂપીયાનો ચાંદલો ઠોકીને બીજાના
રીસેપ્શનોમાં આઠ જણા જમી આવેલાઓ પોતાના ખર્ચે આ ૪૦૦-ને જમાડવા માંગતા નથી... બધો
ભાર કન્યાના બાપને માથે ! જાનમાં લઇ જઇએ એટલે બારોબાર પતી જાય.
છોકરીવાળાઓ તો
સદીઓથી લાચાર રહ્યા છે. ૪૦૦-ને બદલે ૧૨૦૦-માણસ જાનમાં આવે, તો ય મૂન્ડી નીચી રાખીને બધું સ્વીકારી લેવું
પડે. બહાનું એવું કાઢવામાં આવે છે કે, આપણે
જેને જેને ત્યાં જમી આવ્યા હોઈએ, એ લોકોનેય બોલાવવા
પડે ને ?
તે ભ'ઈ... તું તારા ખર્ચે રાખેલા રીસેપ્શનમાં બોલાય ને
બધાને ? ૪૦૦-ને બદલે ૮૦૦-બોલાય! આ તો બારોબાર કન્યાવાળાને
માથે હથોડો... ? આવા ભિખારીઓ જાણતા હોય છે કે, 'કન્યાવાળા છે... ક્યાં જવાના છે ?' અત્યારે લગ્નપ્રસંગે એક થાળી મિનિમમ રૂ. ૩૦૦/-ની
થાય છે. આ તો સાવ મામૂલી થાળીની વાત થાય છે, બાકી
લગ્નપ્રસંગે એક થાળી મિનિમમ રૂ. ૭૦૦/૮૦૦ની ગણી લેવાની.
સવાલ ખર્ચાનો ય જવા
દઈએ, પણ માણસોની દાનત કેવી હલકી થતી જાય છે ? સગાઈથી માંડીને જે કોઈ પ્રસંગે જમાડવાનો ખર્ચો
છોકરાવાળાઓને કરવાનો હોય,
ત્યાં બેધડક કહી દેશે, ''ભ'ઈ, કન્યાપક્ષના ફક્ત ૧૨-માણસો જ લાવજો. એથી વધારે
નહિ લવાય.'' કન્યાવાળા કાંડા કાપીને બેઠા હોય બિચારા... શું
કરે ? વેવાઈવેલાને તકલીફ ન પડે, એટલે પેલા ૧૨-માંથી ય બે-ચારને કાપે. પહેલા તો
ગૂંચવાઈ ત્યાં જાય કે, આ ૧૨-માં કન્યાને સાથે લઈ જવાની હશે કે નહિ ? ને આ તરફ, ''જાનમાં
અમારા તો ૫૦૦-માણસો આવશે જ !''
તારી ભલી થાય
ચમના... બાપાનો માલ છે ? તેં ૫૦૦-માણસો હોટલમાં જમતાં ય જોયા છે ? શું કામ કોઈની લાચારી ઉપર પોતાની જાતને ભિખારી
બનાવવા ઉપર ચઢ્યો છે ?
આપણે લોકો કોલેજમાં
હતા ત્યારે (ઓહ... એટલું તો ભણ્યા હોઈએ ને ?) યાદ હોય
તો યારદોસ્તો સાથે હોટલમાં નાસ્તા-પાણી માટે જતા, ત્યારે
બિલ આપણે ન ચૂકવવું પડે, એના બ્રિલિયન્ટ બહાના આવડતા. રોજ તો જાણે હાથ
બહાર કાઢો, એમાં ય ખિસ્સામાંથી દસ-વીસ હજારની નોટો સરકી પડતી
હોય, એવા મોંઢે કહીએ ય ખરા, ''બે યાર... મેં પૈસા કોને આપી દીધા... ? ઘરેથી નીકળ્યો ત્યારે તો આઠસો પૂરા હતા... !''
દોસ્તો આપણા ય બાપ
હોય. અલ્ટિમેટલી, એ બધાની વચ્ચે સૌથી ઓછી બુદ્ધિવાળો હોય, એ બિચારાને બિલ ચૂકવવું પડતું... (કહેવાનો મતલબ, આવા બિલો મેં બહુ ચૂકવ્યા છે !)
આજે જમાનો ઊલટો છે.
બધા સાથે ડિનર પર ગયા હોઈએ,
૫-૭ હજારનું બિલ આવ્યું હોય તો એકબીજાને
ઈમ્પ્રેસ કરવા બિલ પોતે આપવાની ખેંચાખેંચી થાય છે. હવે સિદ્ધ કરવું ગમે છે કે, આટલું બિલ તો મારે મન સાવ ફાલતુ છે ! બિલ આપણે જ
આપવું, એ ઈગોનો સવાલ થઈ ગયો છે.
ઈતિહાસનું
પુર્નરાવર્તન થઈ રહ્યું છે. ખુદ મારા પૂજ્ય પિતાશ્રીની જાનમાં માણસો તો કોઈ ૬૦-૭૦
જ હતા, પણ એ જમાનામાં કોઈના પણ લગ્નપ્રસંગમાં જાન
મહિનો-મહિનો તો મિનિમમ રોકાતી. મોરબીથી આવેલી જાન જામનગરમાં પૂરો એક મહિનો રોકાણી
હતી. (આજની પેઢીના લોકો તો આ વાત સાચી માનશે પણ નહિં !) લગ્ન આઠેક દિવસ ચાલે, પણ બહારગામથી જ નહિ, શહેરમાંથી આવેલા લોકલ મેહમાનો ય અડીંગો જમાવીને જાનમાં
મહિનો-મહિનો લહેર કરતા. કન્યા પક્ષવાળાને બધાની રહેવા-જમવાની તો ઠીક છે, દાદાગીરીઓ પણ સહન કરી લેવાની. આંખમાં પાણી નીકળી
જાય છે, એ વાત કહેતા કે, મહિનો
રોકાયેલી જાન પાછી વળવાની થાય ત્યારે કન્યાપક્ષવાળાએ ફેમિલી સાથે હાથ જોડીને
ઉમંગભેર કહેવું પડે, ''પ્રભાશંકરજી... હજી બીજા બે-ત્રણ અઠવાડીયા રોકાઈ
ગયા હોત તો... !''
યસ. એવા ય હતા કે, આટલું સાંભળવાની રાહો જોઈને જ બેઠા હોય... ને
રોકાઈ જાય !
પણ એ જમાનામાં ય
જાનમાં કોઈ ૪૦૦-૫૦૦ લઈને આવતા નહોતા. (કારણ કે, એટલા
ટોટલ સગા થતા નહોતા.) મારો સીધો ગુસ્સો આજના કન્યાપક્ષવાળાઓ સામે છે કે, હિમ્મત રાખીને કહી કેમ નથી દેતા કે, 'આપ તો ૧૦૦૦-માણસો લાવી શકો એમ છો, પરંતુ અમારી સગવડ ફક્ત ૫૦-જાનૈયાઓ પૂરતી છે. એથી
વધારે અમારા માટે શક્ય નથી.'
બસ. દીકરીનો બાપ એક
જ વાતે ફફડી જાય છે કે, પાછળથી એ લોકો જીંદગીભર આપણી દીકરીને સંભળાયા
કરશે. માય ફૂટ... ! હિમ્મત એક જ વાર બતાવવાની છે. તમે એમ માનો છો કે, પહેલીવારમાં આટલું બધું ઝૂકી ગયા પછી જીંદગીભર એ
લોકોની લાલચ બંધ રહેશે ? ઓન ધ કોન્ટ્રારી, આ તો
૫૦૦-માણસની જાનને ય પહોંચી વળે, એવો ખમતીધર છે, એ હિસાબ માંડીને તેમ જ, દીકરી દીધા પછી તમે ફફડી ગયા છો, એવું પાકું કરી લઈને જીંદગીભર દીકરીને કટાક્ષો
સાથે હેરાન કરતા રહેશે અને લાલચો વધતી જશે.
અમારા બ્રાહ્મણો આ
કારણે જ સૌથી ઊંચા ગણાય છે કે, દહેજ-ફહેજની વાત જ
નહિ. 'અમે માંગીએ નહિ, પણ આપે
એટલું લઈ લેવાનું' - વાળું ભિખારીપણું પણ નહિ. બ્રાહ્મણ જમાઈઓ
ખુમારીવાળા હોય છે. દીકરો ને દીકરી મેં ય પરણાવ્યા છે, પણ મારા જમાઈ કે દીકરાને એકસરખી ખુમારીમાં જોયા
છે. સાસરાવાળાએ કોઈ વાતે ખર્ચો કર્યો હોય તો, બન્ને
જણા સામે ડબલ વાળી આપે.
પણ હવે બ્રાહ્મણો ય
એવા ઊંચા રહ્યા નથી... ખાસ કરીને, જાનના તોતિંગ ખર્ચા
કન્યાવાળાઓને માથે નાંખવામાં. સાલું, કોઈ
આપણી ઉપર એક નાનકડો ય ઉપકાર કરી જાય, એ
સહેવાય કેવી રીતે ?... સિવાય કે, તમે
સામું વાળી આપો. ઉપર જઈને બધો હિસાબ આપવાનો છે, લાલે...
!... અકડ કિસ બાત કી પ્યારે ?
લગ્નપ્રસંગોમાં 'વ્યવહાર' શબ્દ
બળાત્કારથી ય વધુ બિભત્સ બનતો જાય છે. 'આપણે
કોઈના લગ્નમાં જઈ આવ્યા, એટલે આપણે ય બોલાવવા પડે ને ?' તારી બીજી વાર ભલી થાય ચમના. તું વ્યવહાર નહિ
સાચવે તો તારા સગાં અને યાર દોસ્તો અમદાવાદના નેહરૂ બ્રીજ ઉપરથી ''હાય રે નટવર હાય હાય...''ના ગગનભેદી નારાઓ સાથે સરઘસ કાઢવાના છે ? અત્યારે તું છોકરો પૈણાઈ રહ્યો છે, એટલે આસમાને ચઢ્યો છે, પણ પાછળ દીકરી તારે ય પૈણાવવાની આવશે, ત્યારે તારી બો'ન
પૈણાવવા જેવું મોંઢું થઈ જશે, જ્યારે સામેવાળા
કહેશે, 'અમારી જાનમાં ૯૦૦-માણસો તો આવશે જ !'
ઈન ફેક્ટ, લગ્નોમાં સૌથી મોટો ખર્ચો જ જમણવારનો હોય છે.
કન્યા અને વર-બન્ને પક્ષે એક પાર્ટી તો બુદ્ધિની લઠ્ઠ નીકળે જ ! આજના ધોરણ પ્રમાણે
(આ મિડલ કે હાયર મિડલ કલાસ પુરતી વાત થાય છે.) દાખલા તરીકે કન્યાપક્ષને મિનિમમ રૂ.
૩૦-લાખનો ખર્ચો થાય, તો સામે વર પક્ષને ય ૨૦-લાખ તો થવાના જ છે. સાલી, એટલી બુદ્ધિ કેમ ન ચાલે કે, ૫૦-લાખ દીકરી અને દીકરાને નામે પાંચ વર્ષ માટે
જમા કરાવી દઈએ, કે ફક્ત એ બન્નેને હનીમૂન માટે સ્વિત્ઝરલેન્ડ કે
અમેરિકા મોકલીએ, અથવા તો બન્નેને એકેક કાર આપીએ, અથવા તો એમના નામનો ફલેટ બૂક કરાવી દઈએ, તો આપણે ચારે માં-બાપો જીવીશું, ત્યાં સુધી આપણા સંતાનો આપણો ઉપકાર અને આભાર
માનતા રહેશે... લગ્ન સાદાઈથી બિલકુલ થઈ શકે છે. ધૂમધામમાં તો લોકો જમી જાય ને
ઉપરથી વખોડતા જાય, ''આટલો મોટો પ્રસંગ કર્યો... પણ રસોઈ જોઈ ને ? થૂંકી નાંખવી પડે એવી ખરાબ હતી. મઠો ખાઓ એમાં તો
મોંઢામાંથી દોરી લટકતી હોય,
એવો તાર નીકળતો'તો ! આલતું-ફાલતું મહારાજોને બોલાવો તો આવું જ
થાય ને ?''
યસ. ચોંકી જવાનો ખરો
મુદ્દો હવે આવે છે. તમે એટલું તો માનશો ને કે, લગ્નો
ફક્ત ફેબ્રુઆરીમાં જ હોવાને કારણે ખુદ આપણે રોજના ૭-૮ લગ્નોમાં જવાના આમંત્રણો
હશે. એ બધામાંથી જઈ શકાવાનું તો ફક્ત એક માં જ ? મતલબ, બાકીની ૬-પાર્ટીઓએ તો જમવામાં આપણી ગણત્રી રાખી જ
હોય, એ બધાને આપણા જેવા એ દિવસોમાં કેટલા બધા મળવાના ? રસોઈનો કેવો જંગી બગાડ થવાનો ? અર્થાત, દરેક લગ્નમાં
જમવા માટે ૭૦૦-માણસોનો ઓર્ડર મહારાજને આપ્યો હોય, એમાંથી
૨૦૦-૩૦૦ બાદ કરી નાંખવાના !
... અને કોણ ધ્યાન રાખે છે, તમે ૫૦૦-નો ઓર્ડર આપ્યો છે, એટલે મહારાજો કે ડિનરના કોન્ટ્રેક્ટરોએ
૫૦૦-પ્લેટો જ મૂકી છે ? આપણા ૨૫-માણસોને આ તકેદારી રાખવાનું કામ કેમ નથી
સોંપાતું ? કોઈ ગણતું નથી, એ
શ્રધ્ધાએ મહારાજો કેવી આસાનીથી આપણું બિલ ડબલ બનાવી શકે ?
સર્વોત્તમ રસ્તો તો
એ છે કે, લગ્ન પહેલા કન્યાપક્ષવાળા સીધી રજુઆત કરી દે કે, અમે લગ્ન સાદાઈથી કરવા માંગીએ છીએ. આપણા બન્નેના
ફેમિલીઓમાંથી ફક્ત ફર્સ્ટ-જનરેશનને જ આમંત્રણ. બન્ને પક્ષે બધું મળીને ત્રીસેક જણા
માંડ થવા જોઈએ. નહિ તો, આજના વરરાજાઓનું ફ્રેન્ડ-સર્કલ જ ૭૦-૮૦ દોસ્તોનું
હોય ને જમણવારનો ખર્ચો કન્યાવાળાઓએ કરવાનો છે, એટલે
ભિખારી વરપક્ષવાળા દૂરના સગાઓ જ નહિ, એમનું
ચાલે તો એમના ધોબી અને હેરકટિંગ સલૂનવાળાઓને ય જાનૈયા બનાવી દે. આપણે એક પૈસો ય
બચાવવો નથી, પણ ગામવાળાને 'વ્યવહાર' ખાતર જમાડીને પચ્ચા લાખનું આંધણ કરવાને બદલે, એટલા જ પૈસા દીકરી-જમાઈને ન આપીએ ? સુઉં કિયો છો ?
ભગવાન કોઈને દીકરી ન
દેજે, એવી પ્રાર્થના ઘણા લોકો આવા કારણોસર કરતા હોય છે.
સિક્સર
- બ્રાહ્મણો, વૈષ્ણવો, લોહાણા, પારસી
કે સિંધીઓને અનામત ક્યારે ?
- આ લોકોમાંથી એકે ય કૌમ 'વોટ-બેન્ક' બની શકે
એવી છે ?... તો બાવાજી કા ઠૂલ્લુ... !