મૈં કા કરૂં રામ, મુઝે બુઢ્ઢા મિલ ગયા...

હાથમાં સ્ટીલની ચમચી પકડીને હું એવી રીતે ઉછાળું છું કે, એક ગુલાંટ ખાઈને ચમચીનું નાકું પાછું હાથમાં આવે. બહુ સહેલું છે... બધા કરી શકે!

પણ બે ગુલાંટ ખવડાવીને ચમચી પકડી જુઓ... નહિ ફાવે! એ જમાના તો હવે ગયા. ઉછળતી ચમચીને નજીકથી જોવા માટે ચશ્માની જરૂર પડે છે... ફરી ઉછાળી... ના પકડાઈ. ચશ્મા ચઢાવ્યા પછી પણ...!

કહે છે કે ૬૦-ની ઉંમર પછી શરીરના રીફ્‌લૅક્સીસ ઓછા થઈ જાય છે. ઘણા લોકોને ઘણા કામો પડતા મૂકી દેવા પડે છે.

સાલી બહુ કમીની ઉંમર છે ૬૦ અને ૬૦ પછીની પણ! હર તબક્કે બધાને બઘું સાબિત કરતા રહેવાની ઉંમર... ! હજી અમે પહેલા જેવા જ જુવાન છીએ તેમ જ, ઉંમર તો એક આંકડો છે, બાકી બઘું ફિટમફિટ છે, એ બતાવી આપવા માટે બહુ બઘું સાબિત કરતા રહેવું પડે છે... રોજમરોજ! ૬૦ના થઈ જવાથી ઈચ્છાઓ અને ભાવનાઓ ય કાંઈ ૬૦ની થતી નથી. ૬૦ના હોઈએ, એટલે ૬૦ વાળીને જ જોવાની, એવું ય કાંઈ ના હોય! પણ રોડ ઉપર કંઈક વળી સારૂં જોવા જઈએ તો, ‘‘કાકા, હવે અમારા માટે કાંઈ છોડો...!’’ની સિક્સર જોઈ જુવાનીયો મારી દે છે. ‘‘સાલા, કાકો તારો બાપ...!’’ એવું ફક્ત મનમાં કહેવું પડે છે. મોંઢામોંઢ કહેવા જઈએ ને એની બા ખીજાય તો એની બાનો સામનો કરવાના ય રીફ્‌લૅક્સીસ ક્યાં રહ્યા છે?

આ ઉંમરે હવે પહેલા જેવા પર્સનાલિટા પાડી શકાતા નથી. આપણે પ્રયાસો કરી જોવાના. ફળ ઈશ્વરને હાથ છે. પહેલા તો ગમે તેવા ઝભલાં પહેરી લેતા હતા. હવે તો બાબા-શૂટ લાગે એવા મોંઘા બ્રાન્ડેડ શર્ટો પહેરીને પરફ્‌યૂમ-બરફ્યૂમ, કપાળને બાદ કરતા આખા શરીર ઉપર બધે છાંટવાના. જુવાનીમાં ‘ફેશિયલ’ કરાવાય... આપણી ઉંમરે આખેઆખું ‘બૉડીયલ’ કરાવવું પડે! આજ સુથી જાતમહેનતથી જુવાન હતા ને યુવાન દેખાવા માટે કોઈ પ્રયાસો કરવા પડતા નહોતા. હવે માર્કેટમાં હરિફાઈ વધી ગઈ છે. યુવાનો તો સમજ્યા, પણ આપણા ૬૦-વાળાઓએ ય વચમાં ઝોલ નાંખે છે. સારા કામમાં સો વિધ્નો આવે.

અઘરી છે, સાઇઠે પહોંચ્યા પછી જુવાની જાળવવી. મોટે ભાગે તો આપણી સામે જોવા ય કોઈ નવરૂં હોતું નથી. જ્યાં પ્રભાવ પાડવાનો હોય, ત્યાં પેટ અંદર ખેંચી લેવું પડે છે, અને બહુ ખેંચો તો હાળુ પાછળથી બહાર નીકળે છે. આ ‘પેટખેંચુ-પઘ્ધતિ’માં, પેલી ઉપસ્થિત હોય ત્યાં સુધી બહુ લાંબુ ખેંચેલું રાખી શકાતું નથી. છેલ્લા તબક્કે શ્વાસ છોડવાનો આવે, ત્યારે નાકમાંથી ઘૂમાડાવાળી સિસોટીઓ વાગે છે. વળી, જોનારીને આપણા ફક્ત પેટ ઉપર જોવાનું નથી હોતું, ચેહરો ય જોતી હોય છે ને અડધા રાજીનામાં ત્યાં જ પડી જાય છે.

ચેહરા ઉપરે ય રોજ કેટલું રંગરોગાણ કરાવીએ? નાકના જ નહિ, કાનના વાળ પણ બહાર લબડતા દેખાય છે ને, સામાજીક સૌજન્ય ખાતર, એ બન્ને જગ્યાઓ ઉપર કાંસકો ફેરવી શકાતો નથી. ભ્રમરો ઉપર રાવણ રાખતો એવા લાંબા વાળો ઊગવા માંડ્યા હોય છે. દાઢીની સાથે એ ત્રણેય સ્થળોની અંગત દેખરેખથી કાપકૂપીઓ અને સાફસફાઈઓ કરવાની. મૂછો એની માંને... વહેલી ધોળી થઈ જાય છે, એટલે એની ઉપર મેંહદીના લપેડા ક્યારેક તો હોઠ સુધી આવે છે. હોઠના બન્ને ખૂણાઓ ચાડીયાઓ છે સાલાઓ...! ત્યાંથી જ બે લિટા દાઢી તરફ ફંટાઈને આપણી ઉંમરની ચાડીઓ ખાય છે.

થોડા ઉપર આવો અને માથે હાથ ફેરવી જુઓ. બધી જાહોજલાલી પતી ગઈ હોય છે. ટાલ પડવા માંડી છે અને જેટલા સૈનિકો બચ્યા છે, એનો યુનિફૉર્મ બદલાવી, શત્રુઓ સમક્ષ નવજુવાન સૈનિકો તરીકે, એમને કાળા કરીને પેશ કરવાના છે. જુના બ્લૅક-ઍન્ડ-વ્હાઇટ ફોટા કાઢીને આજે કોકને બતાવી જોઈએ તો, ‘‘વાહ... પહેલા તો તમે કેટલા હૅન્ડસમ લાગતા હતા...!’’ એ વખાણમાં ય ખુશ થવાનું નથી હોતું, કારણ કે વખાણની સામે ટીકા ય છે કે, પહેલા હૅન્ડસમ લાગતા’તા... આજે કશું નહિ! ...એ જમાના તો ગયા!

૫૦-થી નીચેનાને એક સામટા છ-સાત આંચકા લાગી જાય, એવી એક વાત એ છે કે ૫૦-ની ઉપરનાને લોકો હવે કાકા, કાકી કે ડોહા, ડોહી કહેવા માંડ્યા છે, એ સહન થતું નથી. આખા જગતથી હું એકલો અહીં જુદો પડું છું. મને કોઇ કાકો કે ડોહો કહે તો બાય ગૉડ... સહેજ પણ ખોટું લાગતું નથી. ફ્રૅન્કલી કહું તો, અપ્રતિમ ગૌરવ મેહસૂસ કરવાની મને આ ઉંમર લાગે છે. યુવાન દેખાવાની ઘેલછા-ફેલછા સમજ્યા મારા ભ’ઈ... હજી ૩૫-૪૦ના દેખાતા હોઈએ, તો ય શું? એનો અનુવાદ કોઈ લફરા-બફરામાં તો કરવાનો ન હોય. કરવા હોય તો હિંમત પણ જોઈએ ને? સુંદર સ્ત્રીની સામે ટીકીટીકીને જોતા પ્રૌઢોની સામે પેલી એક વાર જ અમથું જોઇ લે, એમાં ય ધોતીયા ઢીલાં થઈ જાય છે. આ ઉંમરે ‘‘ચક્ષુ-વિવાહ’’થી આગળ વધી શકાતું નથી. એને માટે હિંમત, સામેવાળા/ળીની હા, વાહનની સગવડ, શક્તિપ્રવાહ, દેખાવ, ગુપ્ત સ્થળોની જાણકારી આવશ્યક મનાઈ છે. પરંતુ હજી બીજા ૨૦-૨૫ વર્ષો ચાલે એવી અડીખમ પત્ની હાજરાહજુર હોય, ત્યાં ક્યાં બીજો માંડવો બંધાવાનો છે, હરિભાઈ? એના કરતા ઘેર બેઠા ગંગા કે વ્હિસ્કી શું ખોટી?

મને તો સાઇઠે પહોંચ્યા પછી ખબર પડી કે, જીંદગીનો અસલી મજો જ હવે શરૂ થાય છે. હવે કોઈ તુંકારે બોલાવનારું રહ્યું ન હોય, જ્યાં જઈએ ત્યાં માનપાન, પતિ-પત્ની સમી સાંજે કૉફી પીવા બાલ્કનીમાં બેઠા હોય, છોકરાના છોકરાઓ ઘરમાં કલબલ કરતા હોય... ને ખાસ તો ગૅરન્ટી... કે પત્ની હવે ક્યાંય બીજે જવાની નથી, એ શાંતિ! (આપણા જેવા બધા ડોબા ન હોય ને?)

શાંતિ...! બસ. એ જ નથી રહી હોતી. આજના કોઈ પિતાની એ  હિંમત નથી કે, જુવાન દીકરા-દીકરીને કાંઈ પણ કહી શકે. એક જમાનામાં આખી ઑફિસ ગજવતો આ માણસ રીટાયર થયા પછી બે બદામનો થઈ જાય છે. ફક્ત પ્રેમ જ પ્રેમ આપે રાખવાથી છોકરાઓ બાપના થતા નથી. પ્રેમની સાથે પ્રભાવ પણ જોઈએ. જરૂર પડે બે શબ્દો કહેવાની કે હજી ઘરમાં ‘બાપ’ હું છું, એ અસર ઊભી કરવાના જમાના તો ગયા. દરેક પિતા પોતાના સંતાનોના અગાધ પ્રેમમાં પડ્યો હોય છે... ‘ફૅન’ થઈ જાય છે, પણ સામેથી એવું ખાસ જોવા મળતું નથી. શાહજહાંને તો નદી પાર દેખાતા ‘તાજમહલ’ને જોઇ જોઈને આખરી દિવસો કાઢવા પડ્યા હતા... આપણા શાહભાઈને તો ઘરની બાલ્કનીમાં બેઠા બેઠા ઘર નીચેનો ટ્રાફિકે ય કોઈ જોવા દેતું નથી. ડોહા બધાને વચમાં આવતા હોય, એટલે દીકરો ને વહુ છણકા કરે, ‘‘આ રોજ ઘરમાં ને ઘરમાં પડ્યા રો’છો, તે બે ઘડી આંટો મારી આવતા હો તો...!’’ ...આંટો મારવાનું ડોહાના હાથમાં હોય તો ‘ઉપર’ મારવા જાય, પણ પાછા ન આવવાનું હોય તો!

..અને આંટો ઘરની બહાર મારવા જાય તો કાકા પાછા હખણા રિયે એવા ય નથી. આંખોનું હખણા ન રહેવું ૫૦-ની ઉંમર પછી વધારે જોર મારતું હોય છે. ઘરમાં બધો હિસાબકિતાબ લગભગ પતી ગયો હોય છે. કંટાળો ય આવતો હોય. ૫૦-ની ઉંમરની આસપાસ (હોઠ પર જીભ ફેરવવાના મામલે) તો કાકીઓ વધારે સિસકારા બોલાવતી શરૂ થાય છે. ગોરધનના તમામ અવગુણો એમને હવે દેખાવા માંડે છે. જગતમાં બીજા ફૂલો ય (આપણી જેમ ૫૦-૫૦ વર્ષો પહેલા) ખીલેલા છે, એનો ચમકારો ૫૦-ની ઉંમરની આસપાસ થવા માંડે છે. પતિ હોય કે પત્ની... આ ઉંમર બહુ ભરોસો રાખવા જેવી હોતી નથી. ગમે ત્યારે, ગમે ત્યાં, ગમે તેની સાથે લશ્કર લડવા માંડી શકે છે. મંદિર-દેરાસરોમાં ભગવાનો અનેક મળી રહે છે, પણ જગ્યા અત્યંત સલામત હોવાથી સૅઇફ રહીને નજરના ચટકા-બટકા ચલાવાય છે.બધા જ લોકો ફક્ત પરમેશ્વરના દર્શન માટે મંદિર / દેરાસરમાં આવતા નથી..... કેટલાકને તો આગળ જીવવું હોય છે ! શુઘ્ધ ચરીત્રની વાતો ફક્ત કદરૂપા લોકો કરતા હોય છે.

...કમ-સે-કમ, ત્યાં ઘર કરતા વઘુ સારું જોવાનું તો મળી રહે છે... સુઉં કિયો છો? (કાંય કે’વાના હો, તો આજુબાજુ જોઇને કે’જો, ભા’આ...ય!) 

સિક્સર

જેને ‘ગ્યારહ મૂલ્કોં કી પુલિસ ઢૂંઢતી હૈ...’ એને વાનખેડે સ્ટૅડિયમના એક સીક્યોરિટીવાળાએ કાચી સેકંડમાં બાજુ પર બેસાડી દીધો!